Czas zimowego spoczynku zbóż w przypadku wielu rolników jest czasem intensywnych przemyśleń co na swoich polach zasiać wiosną. Często większość z nich staje przed trudnym wyborem czy dokonać siewu jedno- czy wielogatunkowego. Informacje zawarte w niniejszym artykule być może będą pomocne w podjęciu decyzji czy i w jaki sposób uprawiać zboża jare w mieszance.
Trochę statystyki….
W województwie pomorskim całkowita powierzchnia zasiewów zbóż obejmowała 463 381 ha. Areał, który przeznaczono pod uprawę mieszanek zbożowych w 2016 roku wyniósł około 63 728 ha i stanowił 13,7% powierzchni całkowitej. Analizując ten parametr należy stwierdzić, iż taka forma wysiewu jarych form zbóż cieszyła się dużym zainteresowaniem wśród rolników (większą powierzchnie wykazały jedynie pszenica oraz żyto). Natomiast poziom plonowania mieszanek w tym roku wyniósł średnio 3,53 t/ha.
Agrotechnika uprawy mieszanek zbożowych – Dobór gatunku i odmiany
Dobór gatunku i odmiany jest jednym z najważniejszych elementów agrotechniki decydującym o przebiegu wegetacji mieszanki zbożowej jak również o jej plonowaniu.
Do najważniejszych wytycznych związanych z odpowiednim dostosowaniem składu jarych mieszanek zbożowych należą:
- długość okresu wegetacji,
- wymagania siedliskowe i agrotechniczne,
- typy odporności genetycznej pod kątem zagrożeń chorobowych,
- potencjał plonowania,
- przeznaczenie zebranego ziarna dla konkretnej grupy zwierząt (trzoda chlewna, drób, bydło etc.)
Najlepiej uzupełniającymi się w trakcie wegetacji gatunkami wykorzystywanymi w tym celu są jęczmień, owies oraz pszenica. Są to rośliny o odmiennych wymaganiach siedliskowych i agrotechnicznych dlatego sprawdzają się na stanowiskach charakteryzujących się również zmiennością np. mozaikowatością gleb. W zależności od zasobności w składniki pokarmowe warstwy ornej mieszanka może składać się z 2 lub 3 komponentów. Na stanowiskach uboższych zaleca się wysiewanie mieszanki dwukomponentowej składającej się z jęczmienia i owsa natomiast na glebach bardziej żyznych możliwe jest poszerzenie wachlarza gatunkowego o pszenicę jarą. Rzadziej spotykanym w praktyce jest tworzenie mieszanek owsa z pszenżytem jarym. Jest to zabieg obarczony znaczącym ryzykiem ze względu na późne dojrzewanie pszenżyta a przez co straty owsa powstające wskutek jego osypywania.
Fot. 1 Ziarno odmian jęczmienia i owsa przydatne do wysiewu w mieszankach
Kolejną po wymaganiach siedliskowych ważną cechą odmian, którą rolnik powinien uwzględnić w doborze jest wysokość roślin. W celu zapewnienia jednakowych warunków wzrostu powinniśmy poprowadzić łan mieszanki na wyrównanym poziomie dla wszystkich jej komponentów. Aby uzyskać maksimum wyrównania wysokości pędów powinniśmy wybrać najwyższe odmiany jęczmienia natomiast w przypadku owsa i pszenicy powinny być to odmiany krótkosłome. Przyczyną takiego zestawienia odmian jest to że jęczmień to roślina z reguły niższa od owsa i pszenicy. Wybierając odmianę do mieszanek powinniśmy zwrócić uwagę na przeznaczenie uzyskanej paszy. Jeżeli pasza będzie stosowana w żywieniu zwierząt monogastrycznych (trzoda chlewna, drób) dobrym wyborem jest stosowanie nieoplewionych tzw. „nagich” odmian owsa (Nagus, Siwek) charakteryzujących się dużą zawartością białka, walorami energetycznymi oraz niską włókna. Odmiany oplewione (Bingo, Komfort) natomiast z powodzeniem możemy stosować jeżeli pasza ma służyć do spasania zwierząt przeżuwających tj. bydło oraz konie. Dobór odmian pod kątem optymalnych cech przydatnych w komponowaniu jarych mieszanek zbożowych przedstawiono w tab. 1.
Tab. 1. Odmiany zbóż jarych będących przedmiotem doświadczeń Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego w latach 2013-2016 przydatne w tworzeniu mieszanek paszowych
Przygotowanie stanowiska, siew, pielęgnacja
Zespół uprawek pożniwnych oraz przedsiewnych pod przyszłą plantację jarej mieszanki zbożowej powinien zapewnić optymalne spulchnienie gleby oraz warunki wilgotnościowe. Najczęściej gdy przedplon wcześnie schodzi z pola wykonuje się podorywkę pługiem podorywkowym, gruberem z tzw. zrywaczem ścierni lub broną talerzową. Natomiast gdy czasu na wykonanie uprawy pożniwnej jest znacznie mniej wykonuje się tylko talerzowanie a następnie orkę przedzimową. Wiosną przygotowanie stanowiska ogranicza się jedynie do wyrównania powierzchni za pomocą włóki lub brony a następnie zabiegu agregatem uprawowym. Termin siewu powinien być możliwie jak najwcześniejszy z możliwym opóźnieniem do 20 kwietnia. Przy siewach późnych należy zwiększyć:
- masę nasion o 3-10 %, w zależności od odchylenia od optymalnego terminu
- udział jęczmienia w materiale siewnym ponieważ charakteryzuje się on większą tolerancją opóźnienie siewu.
Masę wysiewu nasion wyrażoną w kg/ha powinniśmy obliczyć na podstawie:
- MTZ każdego z gatunków,
- ich zdolności kiełkowania
- obsady w szt./m2
- % udziału każdego z gatunków w wysiewanej masie.
Rozpatrując całokształt mechanicznej plantacji należy stwierdzić, iż największe znaczenie ma zabieg bronowania. Powinno być wykonane dwa razy w trakcie wegetacji, pierwszy raz w fazie wschodów a następnie gdy rośliny osiągną stadium 4 liści. Wykonanie tej czynności za pomocą odpowiednich narzędzi tj. brona chwastownik/lekka i w odpowiedni sposób czyli prostopadle do rzędów pozwoli znacząco ograniczyć zachwaszczenie pola a przez to ilość zabiegów herbicydowych.
Ciąg dalszy w II części artykułu.
Daniel Dąbrowski
