Zatrzymywanie wody w glebie sposobem na zmiany klimatyczne.

W ramach projektu pt. „Pomorskie partnerstwa do spraw wody” Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu realizował  pokazy maszyn do uprawy bezorkowej. Był to kolejny etap prac Ośrodka nad utworzeniem w województwie pomorskim i każdym jego powiecie Lokalnych Partnerstw do Spraw Wody. Partnerstwa (LPW) to dobrowolne, nieformalne zrzeszenie osób bądź podmiotów i instytucji, które są zaangażowane w gospodarowanie wodą.

Głównym celem Lokalnych Partnerstw do spraw wody jest współpraca w zakresie gospodarki wodami na obszarach wiejskich, co przyczyni się do jej lepszego wykorzystania dla potrzeb rolnictwa, w powiatach całego województwa. Funkcjonowanie LPW pozwoli na  szybką reakcję, identyfikację problemu, a co za tym idzie ma podejmowanie inicjatyw w zakresie niezbędnych zmian  np. zgłoszenia do Zarządu Wód Polskich lub do ministra właściwego ds. gospodarki wodnej. Działania te mają być podstawą do wprowadzenia nowych rozwiązań w zakresie funkcjonowania spółek wodnych czy utrzymanie urządzeń melioracji wodnych.

W ramach operacji zorganizowano „Pokazy maszyn do uprawy bezorkowej”, które polegały na wykonaniu wystandaryzowanych zabiegów uprawowych, które , sprzyjają ochronie wody w glebie i poprawie właściwości sorpcyjnych gleby. W trakcie pokazów została zaprezentowana praca maszyn do upraw bezorkowych min. kultywatora, siewnika i talerzówki. Pokazy odbyły się w każdym powiecie  woj. pomorskiego. Uzupełnione były częścią teoretyczną składającą się z  wykładu dotyczącego pokazywanego zabiegu uprawowego oraz jego znaczenie dla utrzymanie wody w glebie i poprawy jej właściwości sorpcyjnych. Istotną częścią każdego pokazu był wykład dr Tomasza Piskiera pt. „Gleba sprawna hydrologiczne – jak ją stworzyć i jakie ma znaczenie”. Prelegent omawiał aspekty efektywnego gospodarowania zasobami wodnymi, dbanie o dobrostan gleby, zwiększanie zawartości materii organicznej w glebie (stosowanie nawozów naturalnych, mulczowanie, uprawa roślin motylkowych), ograniczaniu erozji gleby oraz wpływ uprawek korzystnie wpływających na gospodarkę wodną w glebie.

 

Podstawowym warunkiem optymalnego wykorzystania zasobów wodnych, jest zbilansowanie jej ilości oraz dostępności, a także określenie potrzeb oraz wskazanie mocnych i słabych stron, związanych z gospodarką wodną. Niezwykle istotnym elementem jest również wzrost świadomości oraz zaangażowania odbiorców końcowych (np. rolników) we wdrażanie odpowiednich praktyk optymalizujących zużycie wody w obrębie gospodarstwa.

Tematyka pokazów nawiązywała do celów Wspólnej Polityki Rolnej dotyczących promowania praktyk korzystnych dla środowiska i klimatu, które będą wdrażane od 2023 r. w formie tzw. Ekoschematów. Dobrowolne podjęcie przez rolnika realizacji wybranego/wybranych Ekoschematów będzie się wiązało także z otrzymaniem określonych płatności. Organizowane pokazy zachęcały  rolników do stosowania tych korzystnych praktyk i zapoznawały ich z prawidłową technologią jej wykonywania.

Ze względów technologicznych pokazy zrealizowane były w okresie przygotowywania pól do siewu roślin ozimych, trwały od 16 września do 11 października 2021 roku.

 

Rolnictwo jest zależne od wody

Woda jest uważana za najbardziej krytyczny zasób dla zrównoważonego rozwoju rolnictwa na całym świecie. Najbardziej odczuwalne dla rolnictwa susze przypadają na okres wzrostu roślin np.: po okresie zimowym w trakcie, którego okrywa śniegowa była niska a następujący po zimie okres wiosenny nie przynosi wystarczających opadów. Woda jest towarem deficytowym, z jednej strony istnieje potrzeba zwiększania powierzchni nawadnianych obszarów,  natomiast z drugiej mamy rosnące zapotrzebowanie gospodarstw domowych i przemysłu. Dlatego racjonalne gospodarowanie wodą i zrównoważone wykorzystanie wody do nawadniania jest dla rolnictwa zadaniem priorytetowym.

Rolnictwo wobec suszy

Według danych Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Państwowego Instytutu Badawczego (IUNG-PIB, Puławy) dotyczących Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, województwo pomorskie należy uznać za region o wysokim stopniu zagrożenia występowaniem suszy.

Poprawa gospodarki wodnej w rolnictwie jest możliwa jedynie poprzez wprowadzenie kompleksowych działań, które obejmują:

• zwiększenie retencji glebowej poprzez wzrost zawartości próchnicy, poprawę struktury gleby, likwidację nadmiernego zagęszczenia ornej i podornej warstwy gleby,
• całokształt agrotechniki (uprawa roli, zabiegi pielęgnacyjne, płodozmian itp.) minimalizujący bezproduktywne parowanie wody bezpośrednio z powierzchni gleby (ewaporacja),
• zwiększenie efektywności wykorzystania wody przez rośliny (nawożenie, ochrona przed chwastami, chorobami i szkodnikami) oraz dobór do uprawy gatunków roślin lepiej wykorzystujących zasoby wody,
• gromadzenie możliwie dużej ilości wody w krajobrazie rolniczym , czyli spowolnienie odpływu wody ze zlewni poprzez zwiększenie małej retencji.

Budowa niewielkich zbiorników, oczek wodnych i stawów, zadrzewianie, przywrócenie do stanu naturalnego małych rzek oraz ochrona terenów podmokłych to działania lokalne. W połączeniu z inwestycjami z zakresu dużej retencji, są skutecznym narzędziem w przeciwdziałaniu skutkom suszy i powodzi.

Potrzebna retencja to niekoniecznie wielkie zbiorniki, o wysokich kosztach ekonomicznych, społecznych i środowiskowych. Istotna jest każda forma retencji w krajobrazie, wykorzystująca zdolności retencyjne zlewni, umożliwiająca zmagazynowanie wody w okresie jej nadmiaru (np. w efekcie roztopów lub znacznych opadów) i oddanie wody w okresie niedoboru. Szczególnie istotną rolę może pełnić także mała retencja wykorzystująca istniejące  mokradła, zbiorniki przeciwpowodziowe, poldery bądź śródpolne oczka wodne zwiększające  retencję powierzchniową. Co skutkuje zasilaniem wód gruntowych na terenach rolnych.

Istnieje zatem konieczność promocji oszczędzania wody, począwszy od ograniczania zużycia w gospodarstwach domowych aż po np. nowe technologie przemysłowe, rolnicze, modyfikacje struktury zasiewów czy hodowlę odmian roślin lepiej wykorzystujących wodę.

 

opracowanie: Emilia Pellowska