Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie „Programu działań” zwanego inaczej Programem azotanowym[1] stosowanie nawozów zawierających azot można rozpocząć od 1 marca, o ile pozwalają na to warunki pogodowe. Zanim zostanie rozsiana pierwsza dawka nawozów, dla gospodarstwa powinien zostać opracowany plan nawożenia azotem lub obliczenia maksymalnych dawek azotu, zależnie od wielkości produkcji roślinnej lub zwierzęcej w gospodarstwie. W jaki sposób to przygotować?
Plan nawożenia azotem (lub obliczenia maksymalnych dawek azotu, które w swojej istocie są również planem) można sporządzić samodzielnie i odręcznie posługując się wzorami określonymi przez Rozporządzenie. Przykłady obliczeń opublikowaliśmy w jesiennych wydaniach PWR (9/2018 i 11/2018). Dzisiaj polecamy aplikacje komputerowe, których zadaniem jest usprawnienie naszej pracy. Do wyboru mamy dwie bezpłatne aplikacje, przygotowane przez Centrum Doradztwa Rolniczego (CDR)[1]:
- do sporządzania planu nawożenia azotem
- do wyliczania maksymalnych dawek azotu
oraz płatną aplikację doradcy Bogdana Kiedrowskiego[2].
Krok 1: Oblicz ilość produkowanych nawozów naturalnych oraz ilość azotu, którą zawierają.
W tym celu potrzebujemy określenia stanu zwierząt w poszczególnych grupach technologicznych: aktualnego (stan na koniec), sprzed 12 miesięcy (stan na początku), ilości zwierząt urodzonych, zakupionych, sprzedanych, upadków oraz przeklasowań, które miały miejsce w ostatnim roku.
Po wprowadzeniu liczb (czerwony kolor czcionki w tabeli 1), aplikacja oblicza ilość nawozów naturalnych wyprodukowanych w gospodarstwie wraz z ilością zawartego w nich azotu. Dla przykładu z tabeli 1 roczna produkcja azotu wynosi 1244,98 kg N. Pamiętając, że podstawowym ograniczeniem wynikającym z Dyrektywy Azotanowej jest roczny limit 170 kg N z nawozów naturalnych na 1 ha, można sprawdzić czy nie należy przekazać nadwyżki nawozów do innego gospodarstwa. W naszym przykładzie 1244,98 kg N : 170 kg/ha = 7,33 ha. Jeśli gospodarstwo dysponowało by mniejszym areałem niż 7,33 ha, nadwyżkę nawozów naturalnych należałoby przekazać zawierając umowę, w której określona zostałaby ilość przekazywanych nawozów i zawartość azotu wynikająca z obliczeń. W innej sytuacji, gdy podejrzewamy, że nawozy naturalne, którymi dysponujemy zawierają mniejsze stężenie azotu, możemy zlecić ich analizę. Koszt 1 analizy nawozów stałych wykonanych w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Gdańsku (OSChR)[1] to 137,48 zł, płynnych: 93,74 zł.
Krok 2: Ustal podział na działki rolne.
Dla ustalenia powierzchni działek rolnych należy wziąć pod uwagę kolejno następujące kryteria: roślina, przedplon, gleba, nawożenie. Podział na działki ewidencyjne nie jest istotny. Wypracowanie i przyjęcie stałego podziału na działki rolne ułatwi pracę nad planem w kolejnych latach.
- Roślina – rysujemy na mapie zasięg tegorocznych zasiewów (rys. 1) Do tego celu można wykorzystać mapy (załączniki graficzne) wygenerowane w eWniosku. Oznaczamy działki rolne np. A1, A2, A3.
- Przedplon – jest ważny, tylko jeśli w ubiegłym roku uprawiane były rośliny bobowate (w czystym siewie lub w mieszankach, w plonie głównym lub międzyplonie) lub jeśli przyorane zostały resztki pożniwne w postaci liści roślin korzeniowych. Zgodnie z normami określonymi w Programie działań, takie przedplony pozostawiły od 10 do 77 kg N/ha, co należy uwzględnić planując nawożenie azotem. Jeśli ich układ zasiewów z ubiegłego roku był inny niż tegoroczny, podział trzeba będzie zmienić. Na rys. 2 – działka A3 została podzielona na A3 i A4.
- Gleba – jeśli w gospodarstwie występują różne kategorie agronomiczne gleb (tabela 2) trzeba dokonać stosownego podziału działek. Orientacyjna mapa z określeniem kategorii gleb dostępna jest np. na stronie IUNG[1]. W naszym przykładzie (rys. 3) podzieliliśmy działkę A3 (z rys. 2) na A3 i A4. Działka A4 otrzymała teraz oznaczenie A5. Jak wynika z tabeli 2, określenie kategorii gleby służy do określenia zasobów azotu mineralnego w glebie. Jeśli podejrzewamy, że zasoby są niższe i zależy nam na zastosowaniu wyższych dawek azotu, możemy wykonać analizę gleby na zawartość azotu mineralnego i przyjąć posiadane wyniki.
| Kategoria agronomiczna gleby | |||
| bardzo lekka | lekka | średnia | ciężka |
| 49 | 59 | 62 | 66 |
Tabela 2. Zasoby azotu mineralnego wiosną w warstwie gleby 0-60 cm (kg N/ha), zakładane wykorzystanie: w 90% przez uprawy roślin ozimych i w 60% przez uprawy roślin jarych
Analiza gleby na zawartość azotu mineralnego wykonana w OSChR4 to koszt 28,12 zł za ocenę zawartości azotu w profilu glebowym: 0-30 cm oraz 31-60 cm. Próbki pobiera się przy pomocy lasek o różnej średnicy i długości. Najpierw z warstwy 0-30 cm a następnie w tym samym otworze z warstwy 30-60 cm. Jedna próbka powinna przypadać na powierzchnię max. 4 ha, na polach o małej zmienności (kategoria agronomiczna, kompleks rolniczej przydatności, przedplon). Próbkę tworzy się przez połączenie 10 próbek pierwotnych z jednej warstwy (15 – gdy stosowano nawożenie organiczne). Zanim próbki zostaną poddane analizie można je przechowywać do trzech dni, w szczelnych (plastikowych lub szklanych) opakowaniach, w temp. 2-50C. Warto podkreślić, że analiza gleb nie jest obowiązkowa. Jeśli jej nie chcemy wykonać – przyjmujemy zawartość azotu w glebie w wysokości określonej w tabeli 2.
- Nawożenie – to ostatni aspekt, który należy uwzględnić przy podziale na działki. Jeśli nawozy np. obornik stosowany był/będzie tylko na wybrane części działek lub chcemy zróżnicować nawożenie mineralne, można dokonać dalszego podziału na działki rolne.
Krok 3: Wprowadzamy dane do aplikacji.
Posługując się aplikacją CDR do sporządzania planu nawożenia azotem, nawożenie naturalne i mineralne planujemy w oddzielnych zakładkach (odpowiednio: tabela 3 i tabela 4).
Tabela 3. Planowanie nawożenia azotem z nawozów naturalnych w aplikacji CDR. Zgodnie z Rozporządzeniem1, dla koniczyny czerwonej pobranie ilości N na 1 t produktu wynosi „0”. Aplikacja ostrzega o przekroczeniu dawki azotu, z powodu uwzględnienia zasobów azotu w glebie, pomimo, że nawożenie tej działki nie zostało zaplanowane. Zbyt wysoką planowaną dawkę gnojowicy na działce A2: 5 m3/ha (ostrzeżenie: czerwony kolor w ostatniej kolumnie) należy obniżyć
Właściciele gospodarstw o powierzchni powyżej 100 ha gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 100 ha użytków rolnych lub uprawiający uprawy intensywne na powierzchni powyżej 50 ha gruntów ornych, lub utrzymujący obsadę większą niż 60 DJP są zobowiązani do posiadania planu nawożenia azotem. Posiadacze mniejszych gospodarstw, mogą skorzystać z aplikacji do obliczania maksymalnych dawek azotu. Ta aplikacja jest nieznacznie prostsza w obsłudze: umożliwia wprowadzenie nawożenia nawozami naturalnymi i mineralnymi w jednej zakładce.
Korzystając z aplikacji Kiedrowskiego, możemy porównać wysokości dawek azotu obliczonych obydwiema metodami za jednym wprowadzeniem danych, co może być istotne dla gospodarstw o mniejszej powierzchni, które mogą skorzystać z prawa wyboru pomiędzy metodami wyliczeń. Kolejne atuty aplikacji to automatyczne tworzenie ewidencji nawożenia oraz możliwość sporządzenia pełnego planu nawozowego, czyli również dla P i K, jeśli dysponujemy wynikami analiz glebowych w tym zakresie. Aplikację można testować nieodpłatnie, jednak arkusze wydruku, bez opłaty – bez hasła, pozostaną puste – bez automatycznego wypełnienia.
Tabela 6. Fragment aplikacji Bogdana Kiedrowskiego. Jedną z zalet tej aplikacji jest porównanie wysokości dawek azotu liczonych dwiema metodami: wg wzoru dla planu nawożenia azotem oraz wg wzoru dla obliczeń maksymalnych dawek azotu – czerwona ramka. Przy założeniu wysokiego plonowania pszenżyta (7 t/ha) sporządzenie planu nawożenia azotem umożliwi zastosowanie wyższego nawożenia mineralnego. Przy niższych spodziewanych plonach wystarczą obliczenia maksymalnych dawek azotu. (Uwaga: pszenżyto nawożone dawkami powyżej 100 kg N/ha zaliczone zostało do listy upraw intensywnych)
opracowała: Katarzyna Radtke
[1] http://www.susza.iung.pulawy.pl/mapa-kategorii/
[1] http://www.oschrgdansk.pl/cennik.html
[1] https://www.cdr.gov.pl/aktualnosci/57-cdr-informuje/2784-aplikacje-do-sporzadzania-planu-nawozenia-azotem-do-wyliczania-maksymalnych-dawek-azotu?highlight=WyJhcGxpa2Fjalx1MDEwNSJd
[2] https://kiedrowski.wordpress.com/
[1] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2018 r. wprowadzające „Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U.2018 poz.1339)
