Bioróżnorodność ras zwierząt gospodarskich zmniejsza się w zastraszającym tempie. Według danych Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) połowa ras występujących w Europie na początku XX w. wymarła a obecnie następne 30% zagrożonych jest wyginięciem. Rasy rodzime wypierane są przez nowoczesne, wyselekcjonowane odmiany, które mają lepsze wartości użytkowe, znoszą więcej jaj, zdecydowanie szybciej przyrastają oraz mają większą wydajność mleczną. Dodatkowo rasy rodzime nie nadają się do hodowli na wielkotowarowych fermach, nie są przystosowane do życia w ciągłym zamknięciu.
Hodowla rodzimych ras zwierząt przestała być opłacalna w momencie gdy rolnicy zaczęli produkować na większą skalę niż zaspokojenie potrzeb bytowych własnej rodziny. Ciągłe dążenie do zwiększenia wydajności spowodowało bardzo intensywny postęp hodowlany ras w których widziano potencjał rozwojowy w odpowiednim kierunku. Obecnie średnia wydajność krów w Polsce to ok. 7000 – 8000 l mleka od krowy w trakcie laktacji, to prawie 3 x więcej niż 70 lat temu. W wyniku selekcji człowiek zamienił zwierzęta gospodarskie w maszyny produkcyjne. Odchów takich zwierząt odbywa się w dużych pomieszczeniach , często bez dostępu do światła dziennego oraz ograniczoną do minimum możliwością ruchu. Okazuje się jednak, że wraz ze wzrostem wydajności spada odporność na niekorzystne warunki środowiska. W ciągu ostatnich 30 lat zachorowalność wzrosła o 600%. Przyczynami wielu chorób jest intensyfikacja produkcji i stosowanie pasz wysokobiałkowych, hormonów, antybiotyków oraz stymulatorów wzrostu.
Alternatywą dla tego stanu rzeczy są rasy rodzime produkowane na małą skalę w gospodarstwach rolnych lub ekologicznych. Oprócz bioróżnorodności i ochrony zasobów genetycznych, rasy rodzime mają dużo zalet, dla których należy je chronić:
- Są przystosowane do warunków środowiskowych z których pochodzą,
- Mogą być utrzymane przy ubogich zasobach pokarmowych w oparciu o użytki zielone, stworzyło to możliwość zagospodarowania i ochrony niektórych obszarów o dużych walorach krajobrazowych,
- Od zwierząt ras rodzimych możemy pozyskiwać i przetwarzać produkty o unikalnej jakości mające długoletnią tradycję wytwarzania,
- Rasy te charakteryzują się dużą odpornością, zdrowotnością, długowiecznością, dobrą płodnością, lekkimi porodami i dobrymi cechami mlecznymi. Bardzo często posiadają również zdolność ograniczenia wydajności umożliwiające przetrwanie okresowych niedoborów paszowych.
Dodatkową zaletą prowadzenia hodowli niektórych ras rodzimych jest dodatek do płatności rolno – środowiskowo – klimatycznej, zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie. Objęte tą płatnością są rasy:
Bydło:
- Polskie Czerwone
- Białogrzbiete
- Polskie Czarno-Białe
- Polskie Czerwono-Białe
Konie:
- Koniki polskie
- Huculskie
- Małopolskie
- Śląskie
- Wielkopolskie
- Sokólskie
- Sztumskie
Owce
Owca wrzosówka, fot. K. Plata
- Wrzosówka
- Okólska
- Świniarka
- Górskie odmiany barwnej
- Merynos barwny
- Uhruskie
- Wielkopolskie
- Żelaźnieńskie
- Koridiel
- Pomorskie
- Kamienieckie
- Cakiel Podhalański
- Merynos w starym typie
Trzoda chlewna
- Puławska
- Złotnicka biała
- Złotnicka pstra
W 2002 r. powołano Instytut Zootechniki, (Państwowy Instytut Badawczy, 31-047 Kraków, ul. Sarego 2, tel. 012 258 81 11, 012 422 88 52, fax 012 285 67 33, www.izoo.krakow.pl; email: izooinfo@izoo.krakow.pl) w celu opracowania i koordynowania Krajowego Programu Oceny Zasobów Genetycznych.
W kolejnych artykułach przybliżę Państwu te rasy.
Autor: Krystyna Plata
