Jednym z najbardziej wszechstronnych i efektywnych typów nawozów azotowych jest Roztwór Saletrzano-Mocznikowy. Korzystanie z tego rodzaju nawożenia może być zabiegiem relatywnie tańszym niż formy stałe oraz bardziej korzystnym szczególnie w okresach deficytu wody w glebie. Jednakże stosowanie tej technologii wymaga od rolnika dość dużej wiedzy i jest obarczone ryzykiem wywołania niepożądanych efektów na plantacjach w postaci zjawiska fitotoksyczności m.in. poparzeń.
Właściwości chemiczne
Rozpatrując aspekt chemiczny RSM jest wysokoskoncentrowanym płynnym nawozem
oferowanym w trzech różnych zawartościach azotu całkowitego: 28%, 30% oraz 32%.
Jest to ciecz zawierająca w swej masie różne formy tego składnika charakteryzujące się odmiennym tempem działania w środowisku glebowym. Zaliczyć do nich możemy formy: azotanową
(NO3–), amonową (NH4+) oraz amidową (CO(NH2)2), których udział w roztworze stanowi kolejno 25%, 25% i 50%. Wskutek tak zróżnicowanego składu RSM charakteryzuje się zarówno szybkim startowym działaniem przy udziale formy azotanowej i amonowej jak również stabilnym długotrwałym przyswajaniem składnika wskutek jego stopniowego uwalniania z formy amidowej. Wysoka koncentracja azotu powoduje, iż w niskich temperaturach ciecz RSM może krystalizować. Proces krystalizacji powoduje powstawanie niewielkiej różnicy w zawartości azotu w objętości zbiornika wynikającej ze stosunku frakcji stałej (kryształ) i płynnej. Spadek zawartości występuje w frakcji płynnej o tyle ile azotu się skrystalizowało. Rozpatrując stężenia RSM krystalizacja rozpoczyna się w różnych temperaturach:
- w temperaturze 0°C krystalizuje się RSM 32% N,
- w temperaturze – 9°C krystalizuje się RSM 30% N,
- dopiero przy – 17°C krystalizuje się RSM 28% N.
W celu szybkiego i skutecznego przywrócenia skrystalizowanego RSM-u do stężenia wyjściowego należy:
- intensywnie mieszać roztwór,
- podgrzać zawartość zbiornika np. wystawiając go na działanie słońca,
- wpuścić do objętości cieczy sprężone powietrze np. przez dolny zawór.
Wskutek złożonego składu część rolników ma problem z obliczeniem jaką dawkę zastosować pod swoje uprawy. W planowaniu nawożenia przy wykorzystaniu tej formy najważniejsza jest znajomość gęstości roztworu który zamierzamy wykorzystać.
Przykładowo:
- RSM o stężeniu 28% N posiada gęstość 1,28 kg/dm3. (1 litr waży 1,28kg)
Planując dawkę 100 litrów/hektar stosujemy masę nawozu o wadze 128 kg, więc 28% z tego to 35,8 kg N.
- RSM o stężeniu 30% posiada gęstość 1,30 kg/dm3. (1 litr waży 1,30kg)
Planując dawkę 100 litrów/hektar stosujemy masę nawozu o wadze 130 kg, więc 30% z tego to 39,0 kg N.
- RSM o stężeniu 32% N posiada gęstość 1,32 kg/dm3. (1 litr waży 1,32kg)
Planując dawkę 100 litrów/ha stosujemy masę nawozu o wadze 132 kg, więc 32%
z tego to 42,2 kg N.
Technologia stosowania – aspekt gatunkowy
Oprócz wiedzy dotyczącej właściwości chemicznych ważnym jest również znajomość wrażliwości gatunków roślin uprawnych na działanie tej formy handlowej azotu. RSM jest roztworem agresywnym i zastosowywany nieprawidłowo może przynieść więcej szkód niż korzyści. Na niektórych gatunkach, szczególnie w zaawansowanych fazach rozwoju roślin, może powodować efekt fitotoksyczności. Szeregując gatunki roślin pod kątem ich wrażliwości najbardziej podatne
na poparzenia są: kukurydza i ziemniaki, mniej buraki cukrowe i rzepak. Natomiast największą tolerancję na działanie RSM-u wykazują zboża i rośliny łąkowe. W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia negatywnych skutków aplikacji na polu należy zastosować się do kilku zaleceń.
Fot. 1. Objawy fitotoksyczności po zastosowaniu RSM
Ogólne zasady obejmują przeprowadzanie zabiegu:
- gdy rośliny są w dobrej kondycji zdrowotnej (turgor) i całkowicie osuszone z deszczu lub rosy,
- gdy temperatura powietrza nie przekracza 20°C (maksymalnie 25°C), a wilgotność względna jest większa niż 60% (minimalnie 50%),
- najlepiej wieczorem lub w dni pochmurne,
- po zakończeniu oblotu roślin przez pszczoły,
- w sposób ukierunkowany na glebę będącą właściwym celem nanoszenia nawozu,
- z wykorzystaniem technik, które w minimalnym stopniu powodują zwilżenie roślin przez RSM, (jest to nawóz doglebowy dlatego dążymy żeby jak najszybciej przedostał się przez piętra roślinne i trafił do warstwy ornej).
Przykładowe dawki oraz optymalne fazy rozwojowe w stosowaniu Roztworu Saletrzano-Mocznikowego w kilku grupach roślin uprawnych przedstawiono w Tab. 1.
Tab. 1 Dawki RSM 28% na przykładzie zbóż, kukurydzy i rzepaku. Źródło: Opracowanie doc. dr hab. Janusz Igras IUNG PIB Puławy
Technologia stosowania – aspekt techniczny
Kolejnym ważnym czynnikiem, który pozwoli sprawnie i przede wszystkim bezpiecznie stosować RSM na plantacji jest prawidłowy dobór techniki aplikacji. Planując zakup technologii musimy mieć na uwadze, aby roztwór minimalnym stopniu zwilżał rośliny. Ten efekt można osiągnąć w dwojaki sposób:
- wskutek użycia specjalistycznych rozpylaczy wytwarzających ekstremalnie grube krople, które łatwo staczają się z roślin,
- poprzez rozlew za pomocą węży wleczonych, które nanoszą RSM bezpośrednio
na glebę.
Planując oprysk można do tego wykorzystać najlepiej rozpylacze wielootworowe i wachlarzowe wytwarzające strumień cieczy w dwóch kategoriach kroplistości: ekstremalnie grubokroplisty (średnica kropel >400µm) i grubokroplisty (średnica kropel 300-400µm). Wykorzystanie kropli o dużej średnicy i ciężarze eliminuje ryzyko poparzenia roślin oraz tzw. efekt znoszenia jej przez wiatr. Ważnym aspektem przy tego typu aplikacji jest rozkład poprzeczny cieczy na plantacji. Porównując efekt oprysku wymienionymi typami rozpylaczy bardziej równomierny wynik bez „efektu schodkowania” otrzymujemy w aplikacji z zastosowaniem rozpylaczy wachlarzowych. Jednakże zarówno oprysk wachlarzowy czy rozpylaczami wielotorowymi ma pewne ograniczenie czasowe, ponieważ bez ryzyka poparzeń możemy te rozwiązania w zbożach stosować do fazy BBCH 32,
czyli drugiego kolanka.
Fot 2. Rozwiązania do aplikacji RSM w uprawach polowych. A- rozpylacze wachlarzowe, B- rozpylacze wielootworowe, C- węże wleczone podwójne, D- przedłużacz rurowy do rozpylaczy E- pojedynczy wąż rozlewowy z obciążnikiem
Jeśli planujemy zastosować dawkę azotu później musimy już rozważyć technikę rozlewu
za pomocą węży wleczonych. Na rynku dostępne są trzy rodzaje urządzeń do rozlewu RSM. Możemy wykorzystać tzw. pojedyncze przedłużacze rurowe, które możemy połączyć z rozpylaczami wachlarzowymi lub wielootworowymi (np. 5 otworowymi), podwójne węże rozlewowe zaopatrzone
w kryzę rozdzielające aplikowany nawóz lub węże pojedyncze z zaopatrzeniem w masywny obciążnik np. 5 otworowy. W przypadku zbóż tego typu rozwiązania możemy zastosować do fazy BBCH 59,
czyli pełnego wykłoszenia
Przechowywanie
Zakupiony Roztwór Saletrzano-Mocznikowy należy przechowywać w zamkniętych zbiornikach
z odpowietrznikiem. Dopuszczalne jest wykorzystanie zbiorników wykonanych ze stali, tworzyw sztucznych lub odpowiednio przygotowanego betonu. Natomiast zabronione jest stosowanie materiałów, które mogą wchodzić w reakcję z przechowanym nawozem (metale kolorowe lub ich stopy). Pompy i rurociągi, mające styczność z roztworem podobnie jak zbiorniki powinny być wykonane z materiałów odpornych na jego agresywne działanie. Dodatkowo zaleca się oznaczenie zbiorników podające precyzyjnie nazwę produktu.
Podsumowując, Roztwór Saletrzano-Mocznikowy to dobra alternatywa dla standardowego nawożenia azotowego. Jednakże planując wdrożenie tej technologii musimy pamiętać, że jest to seria zabiegów, którą należy dokładnie zaplanować z uwzględnieniem gatunku jaki chcemy nawozić, stanu plantacji fazy rozwojowej rośliny, warunków atmosferycznych. Dopiero po analizie tych informacji możemy bezpiecznie wybrać z jakiej formy rozwiązań (oprysk/rozlew) będziemy korzystać.
opracował: Daniel Dąbrowski
