Właściwe przechowywanie i stosowanie nawozów naturalnych to nie tylko ochrona wód gruntowych i powierzchniowych przed zanieczyszczeniem. To również sposób na zatrzymanie w nawozach naturalnych azotu dostępnego dla roślin uprawnych i zwiększenia osiąganych plonów. W jaki sposób i w jakich terminach powinniśmy przechowywać te wartościowe nawozy?
Możliwość składowania nawozów przez dłuższy czas
Gospodarstwa rolne prowadzące produkcję zwierzęcą lub przyjmujące nawozy naturalne na podstawie umowy, muszą posiadać odpowiednie miejsca do ich przechowywania w bezpieczny dla środowiska sposób, zapobiegający przedostawaniu się odcieków do gruntu i wód.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2018 r. wprowadzające „Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” na terenie całego kraju, nakłada obowiązek zapewnienia odpowiedniej powierzchni lub pojemności posiadanych miejsc do przechowywania nawozów naturalnych, tj. umożliwiającej przechowywanie co najmniej 6-miesięcznej produkcji nawozów naturalnych płynnych oraz co najmniej 5-miesięcznej produkcji nawozów naturalnych stałych. Na dostosowanie do nowych przepisów jest trochę czasu. Więcej dla gospodarstw prowadzących chów lub hodowlę zwierząt gospodarskich w liczbie mniejszej lub równej 210 DJP. Dla nich termin dostosowania określono na 31 grudnia 2024 r. Gospodarstwa z produkcją zwierzęcą przekraczającą 210 DJP mają czas tylko do 31 grudnia 2021 r. Przechowywanie nawozów naturalnych płynnych przed upływem określonych terminów, odbywa się zgodnie z wcześniej obowiązującymi przepisami: w szczelnych zbiornikach o pojemności umożliwiające gromadzenie 4-miesięcznej produkcji gnojowicy lub gnojówki.
Sposób przechowywania nawozów zależy od systemu utrzymania zwierząt
W przypadku utrzymywania zwierząt gospodarskich na głębokiej ściółce obornik może być przechowywany w budynku inwentarskim o nieprzepuszczalnym podłożu.
W przypadku płytkiej ściółki i konieczności przechowywania obornika w obrębie gospodarstwa, najczęściej wykonuje się płyty betonowe, jednak przepisy nie narzucają materiałów, które zabezpieczą miejsca przechowywania przed zanieczyszczeniem odciekami. W celu bezpiecznego dla środowiska składowania obornika, istnieje możliwość użycia rozwiązań technicznych innych niż konstrukcje betonowe. Polegają one odpowiednim przygotowaniu podłoża i zastosowaniu wzmocnionej folii. Obrzeże składowiska powinno zostać wyłożone płytami krawężnikowymi, a odciek z pryzmy (gnojówka) odprowadzany przy pomocy drenażu do studzienki.
W przypadku utrzymywania zwierząt w systemie bezściołowym, alternatywą dla zbiorników żelbetowych do gromadzenia gnojowicy mogą być workowe zbiorniki elastyczne.
Jeśli jednak beton, to i Prawo budowlane…
Budowa płyty obornikowej i zbiorników na gnojówkę i gnojowicę o pojemności do 25 m3 w ramach istniejącej działki siedliskowej, według ustawy Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r., poz. 1409 z późn. zm.), pozwolenie na budowę nie jest wymagane. Przed rozpoczęciem budowy należy zgłosić takie działanie do organu właściwego. W zgłoszeniu należy określić rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia. Do zgłoszenia należy dołączyć odpowiednie oświadczenie, szkice lub rysunki, a także pozwolenia, uzgodnienia i opinie wymagane odrębnymi przepisami. Rozpoczęcie robót może nastąpić po upływie 30 dni od daty zgłoszenia, o ile organ nie wniesie sprzeciwu.
Przy lokalizacji płyt obornikowych oraz zbiorników wymagane jest ich odpowiednie usytuowanie i zachowanie wymaganych odległości od innych budynków, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 7 października 1997 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie (Dz. U. z 2014 r., poz. 81).
Jak obliczyć wymaganą pojemność płyt i zbiorników
Czy konieczność zapewnienia możliwości składowania nawozów naturalnych przez dłuższy czas niż określony we wcześniej obowiązujących przepisach oznacza potrzebę zwiększenia pojemności posiadanych zbiorników oraz miejsc do przechowywania nawozów naturalnych? Niekoniecznie. Program działań wskazuje sposób obliczania wymaganej pojemności w zależności od gatunku zwierzęcia gospodarskiego, jego wieku i wydajności oraz systemu utrzymywania zwierząt gospodarskich. Jeśli posiadamy informacje o stanach średniorocznych zwierząt, aplikacja – kalkulator opracowany w programie MS Excel przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie ułatwi sprawdzenie wymaganych wielkości.
Przykład: dla stanu średniorocznego 10 krów mlecznych o wydajności 6-8 tys. l mleka, utrzymywanych na płytkiej ściółce, bez wypasu, potrzebny jest zbiornik o pojemności 15,40 m3 oraz 23,10 m2 miejsca, jeśli obornik będzie składowany na wysokość 1 m. W tym przypadku, to mniej niż zakładały poprzednie normy na 4-miesięczne okresy przechowywania (2m3 i 2,5 m2/DJP).
Koszty dostosowania…
Pomimo korzystnych przeliczników, dostosowanie miejsc do przechowywania nawozów naturalnych będzie największym kosztem wprowadzenia Programu działań. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarski Żywnościowej, oszacował przewidywane nakłady na nową infrastrukturę na kwotę 1 181 mln zł. Budżet zarezerwowany w ramach PROW 2014-2020 na realizację operacji typu „Inwestycje mające na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem azotanami ze źródeł rolniczych” wynosi 34 mln EURO i szacuje się, że wystarczy dla ok. 1600 potencjalnych beneficjentów. Dofinansowanie nie będzie mogło przekroczyć kwoty 100 tys. zł i 50% kosztów kwalifikowanych (60% w przypadku młodych rolników). Oprócz miejsc do przechowywania nawozów, będzie można uzyskać dofinansowanie do zakupu doglebowych aplikatorów nawozów naturalnych w postaci płynnej. Im większa produkcja zwierzęca, tym większa będzie możliwość uzyskania dotacji.
Dodatkowym źródłem finansowania, wskazywanym przez Rząd mają być również środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz środki funduszy wojewódzkich. Planowane jest udzielanie pożyczek przez NFOŚiGW z oprocentowaniem ok. 2% , na okres nie dłuższy niż 10 lat. Kwota zaciągniętej pożyczki nie będzie mogła być większa niż 80% kosztów realizowanego przedsięwzięcia. Przewiduje się również możliwość umorzenia tych pożyczek do 50% wysokości.
Czasowe przechowywanie obornika na pryzmach
Program działań dopuszcza czasowe przechowywanie obornika na pryzmach, bezpośrednio na gruntach rolnych, jednak nie dłużej niż 6 miesięcy od daty utworzenia każdej z pryzm. Pryzmy muszą zostać zlokalizowane poza zagłębieniami terenu, na możliwie płaskim terenie, o dopuszczalnym spadku do 3%, w miejscu niepiaszczystym i niepodmokłym, w odległości większej niż 25 m od linii brzegu wód powierzchniowych, pasa morskiego i ujęć wód, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne. Bezpośrednio na gruncie nie wolno przechowywać pomiotu ptasiego.
W przypadku czasowego przechowywania obornika, rolnik jest obowiązany do przechowywania mapy lub szkicu działki, na których zaznaczona jest lokalizacja pryzmy z obornikiem składowanym bezpośrednio na gruncie oraz data jej złożenia, przez okres 3 lat od dnia zakończenia przechowywania obornika. Nową pryzmę w tym samym miejscu utworzyć można po upływie 3 lat od dnia zakończenia uprzedniego przechowywania obornika.
Właściwe przechowywanie i stosowanie nawozów naturalnych to nie tylko ochrona wód gruntowych i powierzchniowych przed zanieczyszczeniem. To również sposób na zatrzymanie w nawozach naturalnych azotu dostępnego dla roślin uprawnych i zwiększenia osiąganych plonów.
opracowanie: Katarzyna Radtke, Lidia Etmańska
