Przepędy – infrastruktura towarzysząca dla bydła mięsnego .

Infrastruktura przepędowa jest jednym z wielu czynników wpływających na łatwość obsługi bydła mięsnego. Należy jednak pamiętać, iż niezwykle ważną rolę odgrywa tu także temperament rasy oraz doświadczenie osób obsługujących. Znajomość behawioru może przyczynić się nie tylko do ułatwienia wykonania zabiegów weterynaryjnych oraz zootechnicznych, ale także do poprawy bezpieczeństwa zwierząt oraz obsługi.

Niewłaściwe postępowanie ze zwierzętami może przyczynić się do:

• wystąpienia urazów obniżających wartość rzeźną,
• pogorszenia przyrostów utrzymywanych sztuk,
• zwiększenia nakładów siły roboczej,
• pogorszenia jakości mięsa,
• wzrostu ryzyka wypadków u obsługi.

Wszystkie te elementy wpływają na pogorszenie efektywności ekonomicznej użytkowanych zwierząt. Właściwie zorganizowana infrastruktura przepędowa oraz wyposażenie gospodarstwa w niezbędny sprzęt (np. poskromy) pozwolą bezpiecznie i efektywnie radzić sobie z obsługą bydła.

Zgrupowanie zwierząt w jednym miejscu. Najczęściej w tym celu stosuje się zagrody przepędowe typu korral, okrągłe lub o zaokrąglonym końcu. Są one nie tylko bezpieczne dla zwierząt ale też znacznie ułatwiają obsługę. Zwierzęta często tłoczą się w najbardziej oddalonych od bramki wejściowej obszarach lub rogach zagrody. Okrągły lub zaokrąglony korral skutecznie uniemożliwia im takie zachowanie. W tego typu zagrodach znacznie łatwiej zmusić zwierzęta, aby poruszały się w wyznaczonym przez hodowcę kierunku. Wykorzystuje się w nich naturalnych ruch bydła – po łukach. Należy dostosować wielkość zagrody do liczebności stada. W przypadku krótkotrwałego przebywania w zagrodzie, nie przekraczającego doby, należy zapewnić każdej dorosłej sztuce bydła 2,3m² lub 3,5m² na każdą krowę z cielęciem.

Systemy przepędowe – w najsprawniejszych systemach przepędowych bydło zmienia kierunek o 180^o. Najbardziej efektywnymi systemami przepędu są te, w których bydło porusza się po łukach. Łuk pełni również rolę poczekalni, z której zwierzęta przemieszczają się w kierunku korralu zagęszczającego. System ten wykorzystuje naturalne zachowanie zwierząt. tj. poruszanie się w kierunku z którego je przypędzono. Takie poruszanie daje bydłu wrażenie zawracania. Dzięki temu system tan okazuje się niezwykle sprawny. W systemie przepędowym dla niewielkich stad na całej długości przepędu, tuż przy jego boku, znajduje się podest dla ludzi obsługujących zwierzęta. Podest ten należy zabezpieczyć barierką. Dzięki temu można cały czas obserwować bydło i w razie konieczności oddzielić chore sztuki.

Przepędzanie bydła z zagrody zbiorczej do korytarza przepędowego szerokim łukiem przepędu. Najodpowiedniejszym rozwiązaniem są przepędy o dość dużej szerokości [do 3,5m] o całkowicie zabudowanych ścianach dzięki takiemu rozwiązaniu konstrukcyjnemu zwierzęta nie widzą ludzi pracujących po zewnętrznych stronach przepędów. Głównym czynnikiem stresogennym prowokującym bydło do ucieczki jest obecność człowieka. Bydło mięsne na co dzień ma ograniczony kontakt z człowiekiem, tym samym znacznie silniej manifestuje swój strach. Zwierzęta widząc co znajduje się z drugiej strony ażurowych ścian przepędu, często się płoszą i tym samym blokują przejście. Mogą nawet próbować przeskakiwać przez infrastrukturę. Takie sytuacje nie mają miejsca, gdy ściany są w pełni zabudowane, ponieważ zwierzęta nie widzą osób obsługujących i lepiej manifestują swoje zachowania stadne. Zwierzęta są spokojniejsze. Liczne badania dowiodły, iż nie tylko obecność człowieka wpływa na zwierzęta stresogennie. Okazuje się, że cień rzucany przez ściany przepędów, pozostawiony przez obsługę przedmiot na ściance przepędu, odbicie kałuży czy wentylator chłodzący może się okazać przeszkodą nie do pokonania. Bardzo ważnym czynnikiem dla bydła jest światło. Dobre oświetlenie wpływa wzrostowi dobrostanu zwierząt, natomiast nieodpowiedni stosunek światła do ciemności skutkuje zmianami behawioru, nawet wzmożoną agresją u bydła. Bydło boi się ciemnych pomieszczeń, traktuje je jako miejsca potencjalnego zagrożenia, co manifestuje wzmożoną płochliwością. Z uwagi na to, miejsca gdzie znajduje się poskrom oraz takie, gdzie wykonuje się wszelkie zabiegi powinny być rozjaśnione. Znacznie ułatwi to wchodzenie zwierząt do środka, tym samym usprawni pracę. Bydło niechętnie przemieszcza się w kierunku słońca, dlatego ruch w przepędzie powinien odbywać się w kierunku północnym. Niespodziewane dźwięki, okrzyki obsługi mogą być przyczyną gwałtownej reakcji zwierząt. Dlatego hodowcy powinni mieć na uwadze, aby ruchome elementy tj. bramki, nie wydały niepokojących zwierzęta dźwięków.

Korrale zagęszczające. Bydło z przejścia szerokim łukiem przepędu [3,5m] trafia na tzw. Korral zagęszczający, czyli pierwszą krzywiznę przepędu. Umożliwia on skierowanie zwierząt do odpowiedniego wąskiego łuku za pomocą uchylnych bramek selekcyjnych. Bramki te przy odpowiednim ustawieniu tworzą z korralem mały lej przepędowy. Prawidłowy lej charakteryzuje się jedną ścianą prostą i drugą uchylną pod kątem 30^o. Lej ten przechodzi dalej w wąski łuk przepędu, w którym zwierzęta mogą poruszać się jedynie jedno za drugim. Następuje sortowanie zwierząt [odsadzenie, płeć wiek, itd.]. W tym celu stosuje się bramki selekcyjne. Zamontowane są one także w korralu, formując lej kierujący zwierzęta na wąski łuk przepędu, do poskromu lub na rampę załadowczą.

Na wysokości wąskiego przepędu umieszcza się co najmniej jeden łuk ustawiony pod kątem 90 lub 180^o. Zwiększenie liczby łuków na tym odcinku poprawia sprawność działania systemu. Całość konstrukcji powinna zostać osadzona na tej samej wysokości, by zapobiec napieraniu na bramki i zbijaniu się zwierząt w grupy. Promień krzywizny wąskiego łuku przepędu może być większy niż w przypadku łuku szerokiego [powinien wynosić 3,5-5m]. Ostry kąt pomiędzy szerokim, a wąskim przepędem postrzegany jest jako tzw. ślepy zaułek, co dość zniechęca zwierzęta do wejścia. Znajdując się w łuku zwierzę powinno widzieć na odległość co najmniej 2-3 długości swojego ciała.

Ostatnim elementem systemu przepędowego powinien być poskrom, waga, bramka selekcyjna lub rampa załadowcza. Elementy te jednak muszą znajdować się w odpowiedniej odległości od łuku przepędu. W przeciwnym razie zwierzę odmówi wejścia do niego. Zaobserwowana oznaka stresu powinna skutkować przerwaniem prac związanych z selekcją. Przestraszone bydło jest niezwykle trudne w prowadzeniu. Należy pamiętać, iż ten gatunek odczuwa obecność stresu u innych osobników, przez co strach udziela się całemu stadu. Dlatego mała przerwa przyda się wszystkim. Po ok. 20-30 minutach akcja serca zwierzęcia wraca do normy i można wznowić przepęd.

Zwierzę zapamiętuje ból i dyskomfort związany z ich obsługą.

Reasumując. Praca nad bydłem wymaga unikania ostrych dźwięków, pracujących silników, używania telefonów komórkowych, ponieważ wszelkie nagłe, niespodziewane i nieznane dźwięki wywołują u zwierząt strach. Głos obsługi lub krzyk działa bardziej stresująco niż dźwięki wydawane przez wyposażenie. Przepędzanego bydła nie należy popychać ani szturchać. Ociąganie się bydła w przepędzie najczęściej wynika z braków konstrukcyjnych lub obcych elementów leżących na drodze bydła. Hodowca przed rozpoczęciem prac powinien sam przejść drogę, którą mają pokonać zwierzęta. Zapewni to znacznie wydajniejszą pracę bez zbędnego stresu.

 

Polowy system utrzymania bydła:

1. poskrom weterynaryjny
2. przegroda poprzeczna
3. przegroda zewnętrzna [układ przepędowy typu korral]
4. klatka wagowa
5. przegroda zewnętrzna z furtką
6. wrota zabezpieczające

Opracowała: Krystyna Plata   (na podstawie wykładu dr. inż. Marcina Gołębiewskiego)