Ślimaki uchodzą za zwierzęta, które poruszają się wolno i ociężale. Niestety w przypadku upraw rolnych nie możemy ulegać temu złudzeniu, gdyż w krótkim czasie te niewielkie mięczaki mogą spowodować znaczące straty w naszych zasiewach… Jak zatem monitorować obecność tego szkodnika i kiedy należy go zwalczać ?
Na przestrzeni ostatnich lat coraz większym problemem rolników stały się uszkodzenia zasiewów spowodowane żerowaniem ślimaków. Pojaw tego typu organizmów jest szczególnie groźny w okresie wschodów rzepaku i pszenicy w którym już się częściowo znajdujemy. W tym artykule przedstawię państwu sposoby lustracji obecności tego typu szkodnika, progi jego szkodliwości, zestaw działań profilaktycznych związanych ze zmniejszeniem jego liczebności na polu oraz metody jego zwalczania.
Na polach najczęściej szkody powodowane są przez ślimaki bezmuszlowe z dwóch rodzin:
- Ślinikowate: ślinik wielki, luzytański, zmienny oraz
- Pomrowikowate – pomrowik plamisty
Ślimaki należące do obu ww. rodzin preferują żerowanie nocne wybierając dni deszczowe i pochmurne natomiast podczas pozostałych dni kryją się pod kamieniami lub w zagłębieniach terenu. Znaczące uszkodzenia roślin szczególnie rzepaku, które mogą nawet prowadzić do obumierania roślin są efektem specyficznej budowy aparatu gębowego tych mięczaków. Jest on zbudowany z pojedynczej szczęki i twardego języka pokrytego wyrostkami tworzącymi strukturę przypominającą „tarkę”. Masywna szczęka służy w tym zestawie do odrywania części pokarmu roślinnego natomiast język zeskrobuje zewnętrzną część tkanki roślinnej (miękisz). Miejscem żerowania tych organizmów są zarówno podziemne jak i nadziemne części roślin. Na liściach obserwujemy efekty bytowania ślimaków w postaci podłużnych poszarpanych otworów a nawet całych gołożerów (przy dużej liczebności).
Fot. 1. Porównanie morfologii ciała gatunków ślimaków powodujących szkody w produkcji rolniczej – fot. D. Dąbrowski
W rzepaku najchętniej zjadane są liścienie i pierwsze liście natomiast w pszenicy szpilki. W przypadku żerowania podziemnego najczęściej objawia się to w postaci płytkich wżerów w korzeniach rzepaku lub wyjadania zarodków w przypadku zbóż. Zarówno w jednych jak i drugich miejscach można zauważyć świeży lub zaschnięty śluz. Analizując warunki środowiskowe i ich wpływ na liczebność ślimaków największe straty odnotowywane są w wilgotnym środowisku, na zwięzłych, zasadowych glebach.
Fot. 2. Pomrówik plamisty żerujący na blaszce liściowej zbóż – fot. D. Dąbrowski
Fot. 3. Objawy żerowania ślimaków bezmuszlowych na blaszce liściowej zbóż – fot. D. Dąbrowski
Fot. 4. Objawy żerowania ślinika luzytańskiego na roślinach ozdobnych – fot. Marian Jeliński (Żukowo, powiat kartuski)
Profilaktyka
W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa gradacji tego szkodnika na polu można wdrożyć w produkcji kilka ważnych zaleceń tj.:
- drenowanie i osuszanie zbyt wilgotnych pól
- usuwanie z pola kamieni, desek (które mogą stanowić schronienie dla ślimaków)
- usuwanie resztek roślinnych z pól po zbiorach
- usuwanie chwastów z plantacji, częste koszenie miedz i rowów
- dokładne wykonanie podorywek, uprawek i orki siewnej
- bronowanie i wałowanie gleby zwłaszcza podczas słonecznej pogody
- rotacja roślin uprawnych w zmianowaniu i dobór mniej wrażliwych odmian
- wczesny i głęboki siew oraz duży rozstaw roślin
Monitoring obecności szkodnika
Obserwacje zagęszczenia ślimaków prowadzi się za pomocą:
- pułapek w postaci specjalistycznych foli diagnostycznych, które dostarczają danych odnośnie ich liczebności i stopnia aktywności powierzchniowej.
- pułapek własnego wyrobu które możemy sporządzić np. z podstawki doniczkowej płyty pilśniowych, desek, itp.) z przynętami umieszczonymi w postaci części świeżych warzyw lub granulek moluskocydów, umieszcza się losowo w różnych miejscach plantacji.
Fot. 5. Folia diagnostyczna na ślimaki – fot. Kozłowski J. IOR – PIB w Poznaniu
Wyłożenia pułapek dokonujemy w następujących okresach rozwoju roślin:
- Monitoring bezpośrednio po siewie oraz w okresie wschodów roślin:
- w rzepaku ozimym (BBCH 08-12 – Kiełkowanie – liścienie 1-2) i w pszenicy ozimej (BBCH 01-10 – kiełkowanie – 1 liść) – 2-3 ślimaki średnio na pułapkę lub zniszczenie 5% roślin (rzepak) i 5% ziarniaków (pszenica ozima).
- Monitoring w fazie 1-4 liści i w fazach późniejszych:
- w rzepaku ozimym (BBCH 13-15 -3-5 liść) oraz w pszenicy ozimej
(BBCH 11-15 – 1-5 liść) – 4 lub więcej ślimaków średnio na pułapkę lub zniszczenie 10% roślin w stopniu silnym
Zwalczanie
Walkę chemiczną stosujemy za pomocą preparatów moluskocydowych, które aplikujemy:
- rzutowo na całej plantacji lub w wyznaczonych ogniskach występowania ślimaków,
- nie częściej niż 1-2 razy w sezonie.
- wieczorem, przed ciepłą wilgotną nocą i bezdeszczowym słonecznym dniem.
W zwalczaniu tego typu szkodnika większość oferowanych preparatów bazuje na substancji czynnej o nazwie metalaldehyd. Obecnie na rynku oferowanych jest 45 preparatów, przeznaczonych do zastosowań w polu lub małoobszarowych działki ogrody etc. Stosując tego typu środki ochrony roślin musimy szczególnie precyzyjnie przestrzegać etykiety oraz instrukcji preparatu gdyż wykazuje on szkodliwe działanie nie tylko na zwalczaną przez nas grupę szkodników ale również na inne zwierzęta np. domowe jeśli np. zwalczamy ślimaki w ogrodzie. Zestawienie zarejestrowanych obecnie na polskim rynku moluskocydów w wybranych grupach roślin uprawnych przedstawiono w tabeli 1.
Tab. 1. Zestawienie preparatów moluskocydowych zarejestrowanych do zwalczania ślimaków w wybranych grupach roślin uprawnych – stan na 24.07.2020 Źródło: Daniel Dąbrowski na podstawie: BAZA ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN – www.baza.ior.pl
Reasumując ślimaki uchodzą za zwierzęta, które poruszają się wolno i ociężale. Niestety w przypadku naszych upraw nie możemy ulegać temu złudzeniu gdyż w krótkim czasie te niewielkie mięczaki mogą spowodować znaczące straty w naszych zasiewach. W związku z tym przewidując ich pojawienie się rolnik powinien monitorować jego obecność za pomocą pułapek a następnie jeżeli przekroczy próg szkodliwości zwalczać tego szkodnika.
opracował: Daniel Dąbrowski
