Odchów prosiąt jest jednym z najtrudniejszych etapów w produkcji trzody chlewnej. Celem współczesnego hodowcy jest uzyskanie jak najwyższej liczby miotów z najliczniejszą grupą prosiąt żywo urodzonych. O ile ilość prosiąt urodzonych w miocie oraz ich masa zależy od czynników genetycznych, o tyle efektywny odchów wymaga wysokich kwalifikacji i zaangażowania właściciela zwierząt.
Obowiązkiem właściciela zwierząt jest nie tylko zapewnienie opieki w czasie samego porodu, lecz również podczas dalszego odchowu, z dbałością o terminy zabiegów weterynaryjnych i zootechnicznych. Postępowanie podczas akcji porodowej, jak i w późniejszym odchowie ma bezpośredni wpływ na wyniki ekonomiczne całej produkcji.
Najważniejszymi elementami ochrony zdrowia prosiąt ssących jest zapewnienie im dostępu do siary od pierwszych chwil przyjścia na świat oraz odpowiedniej ciepłoty pomieszczeń, w których przebywają. Prosiętom ssącym należy wydzielić miejsce w kojcu, w którym temperatura w pierwszych dniach powinna być utrzymywana w granicach 32-34℃. Następnie obniża się ją o 1-2 stopnie, aby pod koniec drugiego tygodnia przebywały w temperaturze 18-20℃. Najlepszym rozwiązaniem jest montaż podgrzewanej maty na wydzielonej części podłogi oraz napromiennika. Częstą praktyką jest montaż zadaszenia, który zapewnia schronienie przed zbyt intensywnym ruchem powietrza. Dla zapewnienia komfortu cieplnego lochom w porodówce należy utrzymywać temperaturę na poziomie 20-22℃. Wilgotność powinna wynosić 60-70%.
Zasady wykonywania zabiegów w grupie prosiąt ssących:
Rodzące się prosięta należy oczyścić i osuszyć, na przykład przy pomocy ręcznika, z resztek śluzu i łożyska. Zabieg ten udrożnia drogi oddechowe oraz pomaga utrzymywać prawidłową temperaturę ciała. Masaż pobudza krążenie krwi noworodka.
Od pierwszych chwil należy zapewnić dostęp nowo urodzonym prosiętom do siary. Według niektórych źródeł należy przystawiać prosięta do sutków. Prosięta ssą lochy stosunkowo często. W pierwszym tygodniu karmienia odbywają się mniej więcej co 45-60 min., a pod koniec laktacji co ok. 1,5 godziny. Ten naturalny sposób odżywiania musi być zachowany, bowiem pojemność żołądka prosiąt jest mała.
Od pierwszego dnia życia należy zapewnić zwierzętom dostęp do świeżej, czystej wody. Prosięta z dużą masą urodzeniową mogą pobierać do 100ml wody/dobę. Jest to szczególnie istotne w przypadku prosiąt z objawami biegunki.
W przypadku częstych biegunek zaleca się stosowanie probiotyku. Należy go podawać po kilkakrotnym pobraniu siary przez prosięta. Tam, gdzie często obserwuje się biegunki u prosiąt osesków zaleca się podawanie probiotyków lochom w okresie przedporodowym. Takie działanie wpływa korzystnie na skład flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym.
Pępowinę należy dezynfekować, na przykład zajodynować, i odciąć na długość około 5 cm.
Kiełki obciąć lub opiłować należy w drugim dniu życia (w gospodarstwach, gdzie stwierdza się przypadki streptokokozy lub stany zapalne stawów należy przełożyć lub opuścić zabieg). W miotach wieloródek lub szczególnie słabych należy zrezygnować z zabiegu, ponieważ rany mogą stanowić drogę wejścia dla drobnoustrojów. Kiełki powinny być obcinane, nie wyłamywane. Warto wspomnieć, że zabieg skracania kiełków nie jest obowiązkowy. Dodatkowo nieprawidłowe wykonanie zabiegu i zostawianie ostrych krawędzi jest przyczyną podrażnienia sutków u loch. Podczas karmienia locha odczuwa ból, często nie dopuszczając ich do ssania. Sprzęt do obcinania kiełków należy przechowywać w płynie dezynfekcyjnym.
Mówiąc o prosiętach słabych, należy wspomnieć o zwróceniu szczególnej uwagi na zapobieganie otarciom skóry. Sugerowane jest posypywanie powierzchni legowiskowej suchymi preparatami dezynfekującymi, np. Dezosan Junior, Stalosan, Agrisan lub Mistral.
Zaleca się zaprzestanie profilaktycznego podawania antybiotyku w pierwszych dniach życia. Przeprowadzone badania dotyczące wpływu antybiotykoterapii na małe prosięta wykazały, że ich układ odpornościowy po podaniu antybiotyku w pierwszych dniach życia jest inaczej „zaprogramowany”. Prosięta te mają uboższy skład mikroflory jelitowej oraz mniejszą aktywność procesów odpornościowych. Dodatkowo wykazano, że w późniejszym odchowie u prosiąt po antybiotykoterapii niemożliwe było wykrycie zmian wynikających z leczenia w stanach chorobowych, a różnorodność mikroflory była niższa w porównaniu ze świniami, u których antybiotyku nie podano.
W drugiej dobie życia prosiętom słabym zaleca się podawać 1-3% glukozę w dawce 15ml dootrzewnowo oraz immunoglobuliny (np. Suiglobin 1-2ml) podskórnie lub domięśniowo. Temperatura podawanego płynu powinna być zbliżona do ciepłoty ciała.
Prosięta trzydniowe powinny otrzymać preparat żelazowy, np. Ferran lub Ferrodex 1,5-2ml, Suibiofer Se 3-5ml, Suidestran 1ml lub Suiferrovit 4-6ml. Nie należy podawać żelaza w przypadku biegunki. Można podać żelazo wraz z dodatkiem innym mikroelementów w i probiotyków w postaci past doustnie w pierwszym i trzecim dniu życia. Ze względu na ograniczone wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego zaleca się formy iniekcyjne. Pasty należy podać dopiero po pobraniu siary przez prosięta.
Trzeciego lub czwartego dnia należy przeprowadzić kastrację knurków oraz obcinanie ogonów. W tym wieku poziom odporności biernej pozwala na szybkie gojenie się ran. W chlewniach, w których stwierdza się problem streptokokozy prosiąt ssących uzasadnione jest osłonowe podawanie antybiotyków zawierających penicylinę. Kurtyzacja ogonków ma zapobiec ich odgryzaniu, co prowadzi do podrażnienia zadu, a w ostateczności do upadków prosiąt. Ogon skraca się do około 1/3 długości. Na rynku dostępnych jest kilka typów urządzeń, które w momencie obcięcia przypalają lub miażdżą naczynia krwionośne w celu zahamowania krwawienia.
W pierwszym tygodniu życia należy podać doustnie kokcydiostatyk, np. Baycox.
Wyżej wymienione zabiegi na prosiętach należy wykonać do 7 dnia życia, co jest regulowane prawnie ustawą dotyczącą dobrostanu zwierząt.
Między 14-21 dniem należy powtórzyć iniekcję Suiferrovitu. Oseskom słabym zaleca się podanie witamin z grupy B.
Aby efektywniej kontrolować odchów prosiąt należy prowadzić dokumentację hodowlaną, zawierającą informację z:
- Liczbą prosiąt żywo i marto urodzonych
- Masą urodzeniową i odsadzeniową
- Liczbą mumifikatów i upadków
- Liczbą prosiąt odsadzonych
- Długością okresu odchowu
- Średnimi przyrostami dobowymi i zużyciem paszy.
W świetle obowiązujących przepisów hodowca zobowiązany jest oznakować zwierzęta w terminie 30 dni od dnia urodzenia. Do tego celu używa się najczęściej kolczyków lub tatuażu. Kolczyk zakłada się na lewą małżowinę uszną z numerem identyfikacyjnym. Tatuaż identyfikacyjny składa się z 12 cyfr o wysokości 15-20mm wytatuowany w sposób trwały i czytelny. W prawej małżowinie tatuuje się 6 pierwszych cyfr numeru, a w lewej 6 pozostałych.
Odsadzenie prosiąt obywa się zazwyczaj w 28-35 dniu życia, przy masie 6,5-7 kg. Według prawa europejskiego odsadzenie nie może nastąpić wcześniej niż w 21 dniu. Czynność ta jest zaliczana do okresów krytycznych w hodowli. Pierwszym czynnikiem stresogennym jest zerwanie stałego kontaktu prosiąt z lochą. Kolejnym jest zmiana żywienia, czyli całkowite przejście na paszę stałą oraz często zmiana warunków termicznych. Okres ten wymaga od hodowcy szczególnej troski o prosięta, jak również zwrócenia uwagi na kwestię higieny budynku. Podczas odsadzenia należy postępować według zasady: pomieszczenie czyste, suche i ciepłe.
Dokarmianie paszą stałą, najlepiej sypką, należy rozpocząć do 10 dnia. Na jedno prosię przypada wówczas około 50 g paszy. Dokarmiać prosięta najlepszej jakości paszą należy 4-8-krotnie w ciągu dnia. W dokarmianiu należy stosować pasze z zakupu, superprestartery i/lub prestartery. Są to mieszanki pełnoporcjowe, najczęściej granulowane (kruche, o średnicy granul około 2–3 mm). Mieszanki typu prestarter zwykle zawierają w swoim składzie wysokiej wartości komponenty pochodzenia zwierzęcego – mleko odtłuszczone w proszku, mączkę rybną, mączkę mięsną i drożdże pastewne. Niekiedy dodaje się do nich proszek serwatkowy, kazeinę, a w ostatnich latach również suszoną plazmę krwi.
opracowała: Inga Majer-Kleina
