Budowa lub rozbudowa dużych budynków inwentarskich budzi szereg wątpliwości i zastrzeżeń zarówno inspekcji ochrony środowiska jak i po prostu sąsiadów. Wszyscy obawiają się dużych emisji gazów, kurzu i przykrych dla otoczenia zapachów z chlewni czy kurnika. Dziś już nie musi tak być. Stosując najnowocześniejsze rozwiązania techniczne i technologiczne możemy znacznie ograniczyć a nawet prawie wyeliminować to zjawisko.
Po pierwsze istnieją żywieniowe metody ograniczania emisji gazów. Dostosowanie ilości podawanych zwierzętom substancji pokarmowych do ich zapotrzebowania w znacznym stopniu ogranicza emisję amoniaku i gazów cieplarnianych. Stosowanie więc dobrze zbilansowanych i dostosowanych mieszanek dla poszczególnych grup wiekowych i wydajności zwierząt wpływa na lepsze wykorzystanie paszy działa prozdrowotnie oraz eliminuje nadmierne emisje gazów. Zastosowanie preparatów probiotycznych zarówno jako dodatków do paszy jak i na ściółkę również eliminuje część uwalniającego się amoniaku. Na podstawie doświadczenia przeprowadzonego przez Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, pod przewodnictwem dr inż. Krzysztofa Pawlaka uzyskano wyniki potwierdzające skuteczność preparatu EM Probiotyk w redukcji stężenia amoniaku w budynkach inwentarskich. W powyższym doświadczeniu opryskiwano ściółkę w kurniku. Oprysk ściółki był wykonywany codziennie przez 14 dni. Za pomocą ręcznego opryskiwacza rozprowadzano na powierzchnię ściółki 20 % roztwór preparatu EM Probiotyk w ilości 50 ml na 1m2 powierzchni budynku. Analizując uzyskane wyniki stężenia amoniaku wyraźnie widać, że zastosowanie powyższego preparatu znacznie obniżyło stężenie amoniaku w powietrzu budynków inwentarskich. W 4 dniu stosowania preparatu widać jedynie nieznaczny spadek stężenia NH3 natomiast w trakcie trwania dalszego opryskiwania ściółki preparatem (7, 10, 13 dzień stosowania preparatu) widać systematyczny spadek stężenia amoniaku aż do poziomu 3,75 ppm.
W dużych nowoczesnych obiektach zastosowanie mają skuteczne nowe rozwiązania techniczne. Doświadczenia prowadzone w Instytucie Zootechniki PIB Kraków Balice przez dr hab. Jacka Walczaka wykazały wysoką skuteczność w oczyszczaniu powietrza przez zastosowanie biofiltrów. We wnioskach z tych doświadczeń możemy przeczytać że „biofiltracja zanieczyszczonego odorami powietrza z budynków inwentarskich jest wysoce skuteczną metodą ograniczenia skażeń środowiskowych z tej działalności. W przeprowadzonych badaniach najlepszymi właściwościami filtracyjnymi cechowały się torf i rozdrobniona kora. Słoma lub trociny zastosowane jako złoża biofiltrów wykazują istotnie mniejsze zdolności wiązania zanieczyszczeń gazowych.”
Jednym z innowacyjnych sposobów oczyszczania powietrza jest system MagixX. System ten charakteryzuje się tym że powietrze zanim opuści chlewnię czy kurnik przetłaczane jest przez centralny oczyszczacz. Składa się on z trzech poziomów, pierwszy oddziela kurz z zużytego powietrza. Powietrze wpływa do ściany filtrującej, przez którą ciągle z góry na dół spływa woda i kurz jest wymywany do będącego na dole zbiornika wody i osiada na jego dnie a wraz z nim najcięższe części nieprzyjemnych zapachów. Druga ściana filtrująca oczyszcza powietrze głównie z amoniaku. Do tego celu do przepływającej wody dodaje się kwasów siarkowych przy których udziale amoniak zostaje związany w siarczan amonu. Trzeci poziom to biofiltr składający się z kory i służy do mikrobiologicznego przetwarzania nieprzyjemnych zapachów. System ten należy zaprojektować do konkretnego obiektu i dobrać zarówno wielkość czy ilość kurtyn wodnych, dolnego zbiornika wody, system dozowania kwasu, cały system wentylacji, oraz odpowiednie automatyczne sterowanie. Ten trójfazowy system oczyszczania powietrza jest zainstalowany w nowo otwartym w kwietniu bieżącego roku kurniku na 39 900 brojlerów Państwa Danuty i Zygmunta Stromskich z Kczewa. W lipcu dobiega końca drugi cykl produkcji brojlera i naocznie przekonałam się o bardzo dużej skuteczności tego rozwiązania. Właściciel z inwestycji jest zadowolony mówi „inwestycja była kosztowna, ale chcę żyć w zgodzie z lokalną społecznością i ze środowiskiem”.
W chlewniach znajduje też zastosowanie decentralny system oczyszczania powietrza o nazwie HelixX. Zużyte powietrze z chlewni przechodzi przez kolumny z dyszami umiejscowione w kanałach odprowadzających powietrze na zewnątrz. Specjalnie ustawione dysze zraszają wodą zużyte powietrze tak że większe krople uderzają o siebie. Rozbijają się i powstaje tzw. mgła wtórna zwiększając powierzchnię stykania się powietrza i wody, co prowadzi do większego związania amoniaku i kurzu. Woda oczyszczająca spływa wzdłuż spirali absorbującej i rynną odprowadzana jest do zbiornika. Ta sama woda może być ponownie użyta. Zaletą tego systemu jest to że może być zainstalowany w istniejący już system wentylacji, nie wymaga przeprojektowywania ani konserwacji, jest stosunkowo tani. Za bezpieczeństwo monitorowanie i sterowanie całej instalacji również odpowiada komputer.
W procesie produkcji zwierzęcej zastosowanie mogą mieć również systemy fotochemicznego oczyszczania powietrza powszechnie wykorzystywane w technologiach ochrony środowiska (oczyszczanie wód, ścieków i atmosfery, czy też przy rekultywacji gleby). Procesy fotochemicznego oczyszczania są inicjowane światłem. W tym przypadku powietrze z obór, chlewni lub kurników jest poddane ciągowi przemian chemicznych spowodowanych absorpcją promieniowania świetlnego. Zanieczyszczone powietrze przechodzi przez kilka modułów, gdzie do jego oczyszczania wykorzystuje się wodę, ozon i promieniowanie UV-C. Oczyszczacz działa automatycznie i dodaje odpowiednią ilość ozonu oraz utrzymuje natężenie światła UV na poziomie, który jest niezbędny do wyeliminowania doprowadzanych substancji. System może też pracować z zimnym powietrzem, dzięki czemu można go stosować w pomieszczeniach nieizolowanych, na przykład oborach i chlewniach z wentylacją naturalną. Oczyszczacz działa przy bardzo małym ciśnieniu, co w połączeniu z poborem powietrza przy podłodze sprawia, że może być używany w naturalnie wentylowanych budynkach, nie zaburzając naturalnej i termicznej cyrkulacji powietrza. Urządzenie można w każdej chwili wyłączyć lub włączyć, zależnie od potrzeb, a wysoką skuteczność uzyskuje tuż po włączeniu. Jest to możliwe dzięki temu, że proces jest chemiczny, a nie biologiczny.
Ozon możemy też wykorzystywać w procesie oczyszczania i dezynfekcji budynków inwentarskich po zakończeniu cyklu produkcyjnego. Technologia ozonowa, ze względu na właściwości aktywnego tlenu, może być stosowana m.in.: w zwalczaniu insektów i gryzoni, usuwaniu pleśni i grzybów. Stąd też zabieg zalecany jest także w odkażaniu pomieszczeń, w których odbywa się hodowla żywca czy drobiu. Zastosowanie ozonowania w chlewniach, oborach, kurnikach zapobiega chorobom zakaźnym zwierząt i usuwa przykre zapachy. Zabieg daje gwarancję skuteczności i trwałości oczyszczania, jest wielokrotnie skuteczniejszy szybszy i trwalszy od powszechnie stosowanego chloru. Jego zaletą jest to że nie pozostawia żadnych szkodliwych produktów ubocznych. Jego zastosowanie jest jednak drogie.
Jak widać można ograniczyć uciążliwości obiektów inwentarskich dla środowiska naturalnego i dla współmieszkańców jak również znacznie poprawić dobrostan zwierząt. Jest to jednak z reguły sposób kosztowny, wymagający zwiększonych nakładów na produkcję, chyba jednak konieczny przy dużej koncentracji produkcji.
opracowała: Maria Gwizdała
