Nowe wymogi dotyczące stosowania i przechowywania nawozów obejmują już od 2018 r. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” zostało opublikowane w dniu 12 lipca 2018 r. Co obowiązuje rolników i czy wszystkich?
Kogo dotyczą zmiany?
Zmiany dotyczą wszystkich rolników, którzy przechowują lub stosują nawozy naturalne oraz/lub prowadzą produkcję rolną na powierzchni większej lub równej 10 ha użytków rolnych.
Od kiedy obowiązują?
Na wykonanie najtrudniejszego zadania – dostosowania miejsc do przechowywanie nawozów naturalnych – będzie trochę czasu. Najwięcej dla podmiotów prowadzących chów lub hodowlę zwierząt gospodarskich w liczbie mniejszej lub równej 210 DJP. Dla nich termin dostosowania określono na 31 grudnia 2024 r. Większe podmioty mają czas tylko do 31 grudnia 2021 r.
Od 1 stycznia 2019 r. opracowanie planów nawożenia azotem będzie obowiązkiem dla:
- gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 100 ha użytków rolnych,
- uprawiających uprawy intensywne (tabela 1) na powierzchni powyżej 50 ha gruntów ornych,
- utrzymujących obsadę większą niż 60 DJP.
Pozostałe wymogi obowiązują już od dnia wejścia Programu w życie, tj. od końca lipca 2018 r.
Od czego trzeba zacząć?
Ważnym wymogiem, którego przestrzeganie może już teraz zostać skontrolowane przez inspektorów Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, jest prowadzenie ewidencji stosowania nawozów (tabela 2). Nie ma znaczenia, czy gospodarstwo jest zobowiązane do posiadania planu nawożenia azotem, czy też nie. Zatem już w tym roku po wysiewie nawozów mineralnych lub zastosowaniu nawozów naturalnych ewidencję należy wypełnić.
Jak to zrobić?
Stosowanie nawozów naturalnych wymaga określenia ich ilości oraz koncentracji azotu. Jeśli gospodarstwo nie będzie dysponowało wynikami analiz nawozów wykonanych przez Stację Chemiczno-Rolniczą (działanie dobrowolne), inspektorzy ARiMR sięgną do załącznika nr 6 Programu działań. Na stronie internetowej www.podr.pl zamieszczona została wersja testowa kalkulatora opartego o wskaźniki tego załącznika2). Po wprowadzeniu ilości zwierząt oraz systemu utrzymania, uzyskamy teoretyczne wyliczenie ilości nawozów i zawartego w nich azotu.
Przykład: w gospodarstwie utrzymującym na płytkiej ściółce stałą ilość 10 krów mlecznych o wydajności 6-8 tys. litrów, roczna produkcja nawozów wyniesie 148 ton obornika o zawartości 3,3 kg N/t oraz 76 m3 gnojówki o zawartości 3,2 kg N/m3.
Wysokość rocznej dawki azotu pochodzącego z nawozów naturalnych wykorzystywanych rolniczo nie może przekroczyć 170 kg N/ha. Dla powyższego przykładu oznacza to możliwość zastosowania maksymalnej dawki obornika wysokości nawet 51,5 t/ha (170 kg N/ha : 3,3 kg N/t)!. W praktyce dawki 30-40 t obornika na ha raczej przekraczane nie są, więc przyjęty w Programie działań sposób wyliczania nie niesie ryzyka przekroczenia limitu 170 kg azotu pochodzącego z nawozów naturalnych.
Nowym ograniczeniem, wprowadzonym przez Program działań, są maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł (Nd), które można przekroczyć jedynie w sytuacji gdy przeciętnie osiągane plony są wysokie i został opracowany plan nawożenia azotem. Przy plonach przeciętnych lub niskich (na glebach słabych, o nieuregulowanym odczynie), plan potrzebny nie będzie. Jednak przed przystąpieniem do nawożenia wiosennego trzeba będzie wyliczyć maksymalne dawki nawożenia azotem mineralnym, uwzględniając azot działający z nawozów naturalnych oraz gleby.
Azot działający (Nd) = Nd z nawozów naturalnych + Nd z gleby + Nd z nawozów azotowych mineralnych
Przykład: Gospodarstwo prowadzone jest na glebach lekkich. Rolnik zastosował jesienią nawozy i zapisał w ewidencji (tabela 2). Wiosną, w uprawie rzepaku, zamierza zastosować 30 m3 gnojówki o zawartości azotu 3,2 kg N/m3, dla której w tym okresie równoważnik nawozowy wynosi 0,75. Ilość azotu mineralnego, który maksymalnie można jeszcze zastosować w tym gospodarstwie obliczymy z przekształcenia wzoru:
Nd z nawozów mineralnych = Maksymalny azot działający (Nd) – Nd z nawozów naturalnych – Nd gleby – N mineralny zastosowany wcześniej
- rzepak oz.: N max z nawozów min. = 216 (Nd z tab.3) – 30*3,2*0,75(gnojówka) – 59*0,9 (tab.4) – 18 kg (kol.6 z tab.2) = 72,90 kg N/ha
- pszenica oz.: N max z nawozów min. = 180 (Nd z tab.3) – 23,10 (kol.6 z tab.2) – 59*0,9 (tab.4) = 103,80 kg N/ha
Przykładowe nawożenie zabezpieczy azot dla plonu 4,32 t rzepaku ozimego i 6,67 t pszenicy ozimej (tab.3).
Jeśli przeciętne plony w gospodarstwie przekraczają podane w tabeli 3, wówczas można stosować wyższe dawki nawozów azotowych, co spowoduje przekroczenie maksymalnych ilości azotu (Nd) określonych w Rozporządzeniu. Warunkiem jest sporządzenie planu nawożenia azotem na podstawie rzeczywistego pobrania przez rośliny. W takim przypadku, należy sporządzić plan nawożenia azotem dla wszystkich upraw w gospodarstwie (zaprezentowaliśmy to w listopadowym wydaniu Pomorskich Wieści Rolniczych).
Tabela 1: Lista upraw intensywnych (na podstawie załącznika nr 7 do Rozporządzenia RM w sprawie Programu działań)
Tabela 2. EWIDENCJA ZABIEGÓW AGROTECHNICZNYCH ZWIĄZANYCH Z NAWOŻENIEM AZOTEM (Załącznik nr 10 do Rozporządzenia RM w sprawie przyjęcia Programu Działań). Ewidencję należy przechowywać przez 3 lata. Wzór ewidencji – do pobrania ze strony PODR3)4)
- W przypadku nawożenia na terenie o nachyleniu większym niż 10% (wzrost pochylenia terenu o 1 m na długości 10 m) podaje się również datę przyorania lub wymieszania nawozu naturalnego z glebą.
- Równoważnik nawozowy azotu z obornika bydlęcego zastosowanego jesienią. Przeliczenie na azot działający (Nd) nie jest obowiązkowe ale ułatwi obliczenie maksymalnych dawek nawozów azotowych
Tabela 3: Maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł (Nd), dla wybranych upraw ozimych i plonów uzyskiwanych w warunkach uregulowanego odczynu gleby, zbilansowanego nawożenia azotem, fosforem i potasem (NPK) oraz stosowania integrowanej ochrony roślin (na podstawie tabel 14 i 9 z załączników do Rozporządzenia RM w sprawie Programu działań). Pełna lista upraw: na stronie www.podr.pl
- Gleby bardzo lekkie: do 10% cząstek o wymiarach poniżej 0,02 mm;
- Gleby lekkie: 11–20% cząstek o wymiarach poniżej 0,02 mm;
- Gleby pozostałe: powyżej 20% cząstek o wymiarach poniżej 0,02 mm.
Tabela 4. Zasoby azotu mineralnego wiosną w warstwie gleby 0-60 cm (kg N/ha) wykorzystywanego w 90% przez uprawy roślin ozimych i w 60% przez uprawy roślin jarych
| Kategoria agronomiczna gleby | |||
| bardzo lekka | lekka | średnia | ciężka |
| 49 | 59 | 62 | 66 |
Do pobrania ze strony PODR:
- Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” z dnia 12 lipca 2018 r. Dz.U. poz. 1339
- produkcja N z nawozów naturalnych v testowa – plik xls z formułami liczącymi
- ewidencja nawożenia N v testowa – plik xls z formułami liczącymi
- ewidencja nawożenia N – plik pdf do wydruku i ręcznego wypełniania
opracowała: Katarzyna Radtke
