Ptasia grypa, influenza ptaków – to ostra choroba zakaźna występująca powszechnie u ptaków, wywołana przez typ A wirusa grypy, który należy do rodziny Orthomyxoviridae, rodzaju Influenzavirus A.
Jeszcze niedawno były znane tylko dwa szczepy ptasiej grypy – H5N1 i H9N7. Obecnie znanych jest więcej szczepów wirusa ptasiej grypy m. innymi H5N8. Roznosicielami choroby są ptaki: łabędzie, dzikie kaczki i gęsi, mewy i inne ptaki szczególnie migrujące. Naukowcy podejrzewają, że przenosi się on z dzikiego ptactwa na drób domowy, a potem od ptaków może zarazić się człowiek. Wirus ginie w temperaturze 70 °C. W zbiornikach wodnych, często zakażonych przez ptaki wodne, wirus zachowuje zakaźność przez 4 dni w 22 °C i ponad 30 dni w 0 °C. Okres inkubacji trwa 3 do 5 dni w zależności od szczepu wirusa (czasami do 7 dni), gatunku drobiu i jego wieku.
Wirus nie stanowi dużego zagrożenia dla ludzi (pod warunkiem przestrzegania zasad higieny). Stosunkowo trudno jest się nim też zarazić. Najgroźniejszym obecnie szczepem wirusa jest szczep H5N1. Przypadki wystąpienia tego szczepu ptasiej grypy zanotowane w Polsce w marcu 2006 r. i grudniu 2007 r.
Od jesieni 2016 r. mamy do czynienia z innym szczepem wirusa ptasiej grypy oznaczonym symbolem H5N8. Choroba rozprzestrzeniła się w Europie. W Polsce w listopadzie wykryto wirusa u 5 dzikich kaczek i mewy w województwie zachodniopomorskim. Pierwsze ognisko u zwierząt hodowlanych wykryto 3 grudnia na fermie gęsi w miejscowości Deszczenie pod Gorzowem. Następnie wirus ten bardzo szybko się rozprzestrzenił. Na dzień 7.02.2017 r. zlokalizowano 41 przypadków u ptactwa dzikiego oraz 43 ogniska u drobiu hodowlanego zarówno w niewielkich gospodarstwach rolnych jak i na bardzo dużych fermach. Początkowo wirus lokalizowano na terenie województw zachodnich i południowych ale w drugiej połowie stycznia i lutym również w mazowieckim, wielkopolskim i warmińsko-mazurskim. Ogniska choroby zlikwidowano. Wszystkie ptaki w ogniskach choroby zostały zlikwidowane, a ich zwłoki zostały przekazane do utylizacji. Jednocześnie przeprowadzono działania związane z ostatecznym oczyszczaniem i dezynfekcją w/w gospodarstw.
Mapa występowania ptasiej grypy w Polsce na dzień 07.02.2017
Ponadto, wokół gospodarstwa wyznaczono – mocą rozporządzenia Wojewody Lubuskiego z dnia 3 grudnia 2016 r. w sprawie określenia obszaru zapowietrzonego i zagrożonego wystąpieniem grypy ptaków (AI), sposobu znakowania tego obszaru i nakazów obowiązujących na tym obszarze – obszar zapowietrzony i zagrożony, w którym wdrażane są działania w celu zapobieżenia rozprzestrzeniania się tej choroby (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie zwalczania grypy ptaków). Wszystkie obostrzenia obowiązują przez 20 dni od całkowitej likwidacji ogniska.
Objawy kliniczne ptasiej grypy u drobiu są mało charakterystyczne i zróżnicowane w zależności od zjadliwości szczepu wirusa wywołującego chorobę, gatunku i wieku ptaków, zakażeń towarzyszących oraz warunków środowiskowych.
Główne objawy kliniczne wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) u drobiu to:
- depresja,
- brak apetytu,
- gwałtowny spadek/utrata produkcji jaj, miękkie skorupy jaj,
- objawy nerwowe,
- zasinienie i obrzęk grzebienia i korali,
- silne łzawienie, obrzęk zatok podoczodołowych, kichanie,
- trudności z oddychaniem,
- biegunka.
Padnięcia mogą być nagłe, bez widocznych objawów sygnalizujących zakażenie. Śmiertelność może dochodzić do 100%. Przy zakażeniu wirusem grypy o niskiej zjadliwości mogą wystąpić objawy (raczej łagodne) ze strony układu oddechowego, depresja, biegunka, zmniejszona produkcja jaj u niosek aż do zaniku, osłabienie, stroszenie piór i gorączkę. Zakażone ptaki wydalają duże ilości wirusa z kałem, w wydzielinie z oczu i dróg oddechowych. Przedłużająca się choroba powoduje wzrastające przekrwienie, głównie na gardle, tchawicy, żołądku i tłuszczu w okolicy serca oraz podskórne obrzmienie na głowie i nogach zwierząt.
Do tej pory na świecie nie zanotowano ani jednego przypadku zachorowania człowieka spowodowanego tym podtypem H5N8 wirusa. Przypadki infekcji u ludzi notowano głównie przy podtypach H5N1 oraz H7N9. Człowiek może tymi podtypami wirusa zakazić się od zwierząt, nie notowano natomiast infekcji człowiek – człowiek, poza jednym przypadkiem w Indonezji gdzie z dużą dozą prawdopodobieństwa ojciec zaraził się od swojego syna.
Bioasekuracja – podstawowe zalecenia dla hodowcy:
- zabezpiecz budynki, w których utrzymywany jest drób oraz paszę przed dostępem dzikich zwierząt, w tym ptaków,
- nie karm i nie pój drobiu na zewnątrz budynków inwentarskich,
- stosuj w gospodarstwie odzież i obuwie ochronne,
- stosuj maty dezynfekcyjne w wejściach do budynków, w których utrzymywany jest drób
- zabezpiecz budynki inwentarskie przed dostępem osób postronnych, w przypadku konieczności wejścia osoby postronnej – koniecznie musi ubrać jednorazowe ubranie ochronne i przejść przez dobrze nasączoną matę dezynfekcyjną.
- ponadto, zgodnie z obowiązującym prawem, hodowcy powinni zgłaszać do odpowiednich osób i instytucji (lekarz weterynarii prywatnej praktyki, powiatowy lekarz weterynarii, wójt/burmistrz/prezydent miasta) każde podejrzenie wystąpienia choroby zakaźnej u drobiu.
Ptasia grypa – zalecenia dla wszystkich:
- unikaj kontaktu z ptakami – pamiętaj, że zarazić się można nawet poprzez dotknięcie piór chorego ptaka, odchodów – zachowaj czujność podczas spacerów w parkach,
- nie dotykaj znalezionych martwych ptaków – zawiadom stosowne służby – porządkowe bądź weterynaryjne,
- w kontakcie z ptakami (np. w gospodarstwach, gdzie hodowany jest drób) używaj jednorazowych rękawiczek,
- ptasie jaja trzymaj w szczelnie zamkniętym opakowaniu, aby nie miały styczności z inną żywnością,
- unikaj spożywania surowego jajka, np. w postaci kogla-mogą,
- mięso z drobiu zawsze gotuj w temperaturze 90 stopni Celsjusza (wirusem ptasiej grypy nie można się zarazić jedząc ugotowane mięso i jaja).
- wszystkie narzędzia i naczynia myj staranie z użyciem detergęta.
- zawsze po kontakcie ze zwierzętami starannie myj ręce, w przypadku jakiegokolwiek podejrzenia weź prysznic.
W związku z rozprzestrzenianiem się wysoce zjadliwego wirusa ptasiej grypy o symbolu H5N8 od 28 grudnia 2016 r. obowiązuje rozporządzenie MRiRW ( Dz.U. z 2016r poz. 2091 ) które między innymi nakłada na posiadacza drobiu obowiązek utrzymywania drobiu w pomieszczeniach zamkniętych oraz zgłoszenie faktu posiadania drobiu z podaniem gatunku i ilości do Powiatowego Lekarza Weterynarii.
Maria Gwizdała
Mapa ryzyka.
