Proso rózgowate jest wieloletnią rośliną ozdobną, którą większość z nas spotyka najczęściej w ogrodach, okolicach posesji domów lub budynków użyteczności publicznej. Jednakże poddając analizie cechy anatomiczne i biologię rozwoju tego gatunku należy stwierdzić, iż może stanowić również cenne źródło paszy dla niektórych przeżuwaczy.
W niniejszym artykule przedstawione zostaną podstawowe informację dotyczące charakterystyki wzrostu i rozwoju roślin jak również zarysu uprawy z przeznaczeniem na paszę.
Biologia i morfologia roślin
Opisywany w artykule gatunek jest rośliną wieloletnią z rodziny wiechlinowatych rosnącą w zbitych kępach osiągając wysokość maksymalnie do 2,2 m. Liście najczęściej dorastają do 30-40 cm długości charakteryzując się wyraźnym unerwieniem. Ważną cechą rozwojową prosa rózgowatego jest typ fotosyntezy czyli asymilacji węgla jaką prowadzi.
Typ fotosyntezy C4 jaką charakteryzuje się ten gatunek oznacza iż, rośliny mają dodatkowy mechanizm wiązania CO2 poprzez mechanizmy anatomiczne i fizjologiczne co skutkuje brakiem fazy fotorespiracji i tym samym zmniejszeniem strat zasymilowanej w procesie energii. Podsumowując rośliny typu C4 odznaczają się znacznie szybszym tempem realizacji fotosyntezy a co się z tym wiąże lepszą wydajnością biomasy, przy jednocześnie relatywnie niskich wymaganiach wodnych. Wymienione poprzednio cechy prosa mogą kwalifikować gatunek jako surowiec z przeznaczeniem na paszę. Z kolejnych cech które niewątpliwie mogą być przydatne przy uprawie na zielonkę należy wymienić wysoką mrozoodporność (do -25°C) oraz żywotność plantacji wynosząca średnio 10-12 lat.
Wymagania siedliskowe
W kwestii wymagań glebowych omawiany gatunek charakteryzuje się bardzo szerokim wachlarzem zdolności przystosowawczych do siedliska. Najlepsze efekty w uprawie prosa rózgowatego uzyskuje się gdy stanowisko usytuowane jest na glebach o dobrej strukturze, głęboko spulchnionych o zwiększonej pojemności wodnej. Jednakże w rejonach o glebach mniejszej zasobności pod uprawę można przeznaczyć również gleby o płytszym profilu, kamieniste, o nieuregulowanych właściwościach wodnych . Problemem szczególnie w początkowych fazach rozwojowych może być rosnąca presja chwastów (gatunki wieloletnie, samosiewy). Dlatego najlepszym sposobem likwidacji zagrożenia jest przeznaczenie stanowisk niezachwaszczonych lub regulacja zachwaszczenia z wyprzedzeniem. Z zabiegów mechanicznych warto rozważyć przeprowadzenie głęboszowania, które przewietrzy glebę stwarzając przestrzeń korzeniom prosa do swobodnej infiltracji środowiska. W przypadku właściwości chemicznych gleby pod uprawę należy przeznaczyć stanowisko charakteryzujące się odczynem zbliżonym do obojętnego.
Parametry siewu
Przygotowując się do założenia plantacji należy najpierw sprawdzić zdolność kiełkowania nasion gdyż proso rózgowate w zależności od warunków przechowywania i terminu zbioru może odznaczać się dużą zmiennością tego wskaźnika. Po uzyskaniu zadowalających wyników można wykonać zasiew maksymalnie na 1cm głębokości w obsadzie 400szt roślin/m2 w rozstawie do 15 cm. W kwestii doboru siewnika dopuszczalnym jest wykorzystanie siewnika zbożowego zaopatrzonego w rolkę do drobnych nasion. Do zabiegu siewu możemy przystąpić gdy gleba będzie ogrzana do temperatury min. 10°C.
Regulacja zachwaszczenia
Regulacja zachwaszczenia prosa rózgowatego z racji braku zarejestrowanych preparatów herbicydowych obejmuje głównie walkę mechaniczną. W tym celu już po orce można zastosować standardowy kompleks uprawek przedsiewnych aby pobudzić do kiełkowania nasiona chwastów. Po takim zabiegu chwasty w fazie 2-4 liści można zwalczyć wykonując bronowanie broną lekką lub chwastownikiem na głębokość 3-5cm, w dniu siewu lub przed wschodami roślin.
Nawożenie
Wymagania pokarmowe charakteryzowanego gatunku pomimo znacznych rozmiarów roślin nie są wygórowane. Planując dawkowanie w pierwszym roku należy pamiętać aby zrezygnować z nawożenia azotem, gdyż może to nadmiernie pobudzać wzrost i konkurencyjność chwastów. Dobrym zabiegiem poprzedzającym odżywianie jest wykonanie badań zasobności gleby w podstawowe makroskładniki tj. fosfor, potas magnez. W przypadku uprawy na cele paszowe średnio należy zaplanować dawki obejmujące 50kg N, 50kg P2O5 i 70kg K2O na wiosnę, a następnie 50kg N po zbiorze pierwszego pokosu.
Zbiór
Koszenie surowca przeznaczonego na paszę należy zaplanować na pierwszą połowę czerwca a następny pokos po około 2 miesiącach. Dobór sprzętu do zbierania może być wykorzystana prasa belująca. Wilgotność zbieranego materiału nie powinna przekraczać 15-20%.
Operacja „Pasza z prosa”
Wszystkie opisane w niniejszym artykule cechy prosa rózgowatego przyczyniły się do postania grupy operacyjnej stworzonej w celu wyselekcjonowania krajowych i zagranicznych populacji prosa rózgowatego przeznaczonych do uprawy na cele paszowe w warunkach zachodzących zmian klimatycznych w Polsce. Operacja realizowana jest w ramach działania „Współpraca” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Zadaniem operacji jest opracowanie i wdrożenie nowego produktu – paszy pochodzącej
z wprowadzonego do uprawy w Polsce nowego gatunku rośliny paszowej – wieloletniego prosa rózgowatego (PANICUM VIRGATUM) w celu zaproponowania rolnikom alternatywnego źródła pozyskania paszy objętościowej. Ocena wartości gospodarczej odmian i populacji przeprowadzana jest na stanowiskach gleb lekkich i średnio zwięzłych, w warunkach zmieniającego się klimatu, głównie niedoboru wody. W skład grupy operacyjnej wchodzą:
- Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu
- Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy
- Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Stanisława Staszica w Swarożynie
- Centrala Nasienna „Zielenin” Dariusz Małachowski
- Producenci rolni województwa pomorskiego
Serdecznie zachęcamy Państwa do zapoznania się z założeniami Operacji „Pasza z prosa” dostępnymi na naszej stronie internetowej https://podr.pl/pasza-z-prosa/
opracował: Daniel Dąbrowski
Literatura:
- Liebig M.A., Johnson H.A., Hanson J.D., Frank A.B., Soil carbon under switchgrass stands and cultivated cropland. Biomass and Bioenergy, 2005, 28: 347-354.
- Mc Laughlin S.B., de la Torre Ugarte D.G., Garten C.T., Lynd L.R., anderson M.A., Tolbert V.R., Wolf D.D., High-value renewable energy from prairie grasses. Environ. Sci. Technol, 2002, 36 (10): 2122-2129.
- Elbersen H. W., Christian D. G., El Bassam N., Sauerbeck G., Alexopoulou E., Sharma N., and
- Piscioneri I., (2004), A Management Guide for Planting and Production of Switchgrass as a Biomass Crop in Europe, 2nd World Conference on Biomass for Energy, Industry and Climate Protection, Rome, Italy, 140–142
