Zmiany klimatyczne są jednym z najpoważniejszych wyzwań, przed którymi stoi ludzkość w XXI wieku. Wzrost temperatury, zmienność opadów oraz częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych mają istotny wpływ na różne sektory gospodarki, w tym także na rolnictwo. Rozmowa na ten temat jest niezbędna dla zrozumienia potrzeby adaptacji rolnictwa do zmieniających się warunków klimatycznych.
Głównie emisja gazów cieplarnianych ze źródeł naturalnych oraz działalności człowieka prowadzi do wzrostu średniej temperatury na Ziemi oraz zmian w cyklach opadów. Te zmiany mają istotny wpływ na ekosystemy rolnicze wprowadzając niepewność i ryzyko dla produkcji żywności. Wpływ ten jest zróżnicowany regionalnie, ale globalnie stanowi istotne wyzwanie dla rolnictwa. Zmiany mają skutki wielopłaszczyznowe. Po pierwsze, wpływają na dostępność zasobów wodnych, co ma kluczowe znaczenie dla nawadniania pól uprawnych, szczególnie w obszarach o niskiej stabilności opadów. Wzrost temperatury może prowadzić do zwiększenia parowania wód gruntowych i powierzchniowych, co może zwiększać ryzyko suszy w wielu regionach. Z drugiej strony, niektóre obszary mogą doświadczać zwiększonej częstotliwości i intensywności opadów, co może prowadzić do powodzi i erozji gleby. Zmiany te mogą wpływać na rozkład geograficzny szkodników i chorób roślin, co może wymagać dostosowania metod ochrony roślin i zwalczania szkodników. Wzrost temperatury sprzyja rozwojowi niektórych szkodników, a zmiany w opadach mogą sprzyjać rozwojowi chorób grzybowych. W konsekwencji, rolnicy mogą być zmuszeni do stosowania nowych środków ochrony roślin, co wiąże się zarówno z kosztami, jak i ryzykiem dla środowiska. Wreszcie zmiany, których doświadczamy, mogą również wpływać na dostępność
gruntów rolnych oraz ich jakość. Podwyższenie poziomu morza zagraża obszarom nizinnym, które są często intensywnie użytkowane rolniczo. Ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak huragany i tornada mogą powodować znaczne szkody na obszarach rolniczych, prowadząc do utraty plonów.
Rolnictwo musi być przygotowane na zmieniające się warunki, aby zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe dla rosnącej populacji światowej.
Strategie adaptacyjne w rolnictwie
W obliczu narastających wyzwań związanych z klimatem, rolnicy na całym świecie muszą dostosowywać swoje praktyki, aby zachować stabilność produkcji żywności. Adaptacja rolnictwa wymaga wdrażania różnorodnych strategii, które mogą złagodzić negatywne skutki tych zmian. Omówimy kluczowe strategie adaptacyjne, które mogą być stosowane w rolnictwie.
Zrównoważone zarządzanie wodą
Jednym z najważniejszych elementów adaptacji jest zrównoważone zarządzanie wodą. W regionach, gdzie
występują częste susze, kluczowe jest wdrażanie technik oszczędzania wody, takich jak systemy nawadniania kropelkowego, które minimalizują straty wody poprzez bezpośrednie dostarczanie jej do korzeni roślin. Ponadto budowa zbiorników retencyjnych i stawów może pomóc w magazynowaniu wody deszczowej, która może być później wykorzystywana w okresach suszy.
Wybór odpornych odmian roślin
Hodowla i uprawa odmian roślin odpornych na stresy abiotyczne, takie jak susza, zasolenie gleby i wysokie temperatury, stanowi kluczowy element adaptacji. Naukowcy pracują nad tworzeniem nowych
odmian roślin, które mogą lepiej przystosować się do zmieniających się warunków klimatycznych. Na przykład, odmiany pszenicy i ryżu odporne na suszę i wysokie temperatury są obecnie rozwijane w wielu ośrodkach badawczych na całym świecie.
Agroleśnictwo i integracja upraw
Agroleśnictwo, czyli integracja drzew i krzewów z uprawami rolnymi, może przynieść wiele korzyści
adaptacyjnych. Drzewa mogą chronić uprawy przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi, takimi jak silne wiatry i gwałtowne opady, a także poprawiać strukturę gleby i jej zdolność do zatrzymywania wody. Ponadto, drzewa mogą dostarczać dodatkowych źródeł dochodów, na przykład poprzez produkcję owoców lub drewna.
Zrównoważone zarządzanie glebą
Zachowanie zdrowia gleby jest kluczowe dla długoterminowej produktywności rolnictwa. Praktyki takie jak rotacja upraw, stosowanie nawozów organicznych oraz minimalizacja orki mogą pomóc w poprawie struktury gleby i jej zdolności do zatrzymywania wilgoci. Wzrost o 1% próchnicy w warstwie gleby 0-30 cm zwiększa objętość wody w niej zawartej o 153 m3 (źródło: Instytut ADN za Ukalska-Jaruga 2021). Ponadto, uprawy okrywowe, czyli rośliny sadzone w celu ochrony gleby między okresami
głównych upraw, mogą zapobiegać erozji i poprawiać żyzność gleby.
Dywersyfikacja upraw i gospodarstw
Dywersyfikacja upraw i działalności gospodarczej jest jedną z kluczowych strategii adaptacyjnych.
Uprawa różnorodnych roślin może zmniejszyć ryzyko związane z niekorzystnymi warunkami pogodowymi,
ponieważ różne rośliny mogą różnie reagować na te same warunki. Ponadto, rolnicy mogą zwiększać swoje źródła dochodów poprzez wprowadzenie nowych działalności, takich jak agroturystyka, hodowla zwierząt lub produkcja biopaliw.
Technologia i innowacje
Wdrażanie nowych technologii i innowacyjnych praktyk rolniczych może znacząco wspomóc
adaptację do zmian klimatycznych. Technologie takie jak precyzyjne rolnictwo, które wykorzystuje dane
satelitarne i drony do monitorowania stanu upraw, mogą pomóc rolnikom w podejmowaniu bardziej
precyzyjnych decyzji dotyczących nawadniania, nawożenia i ochrony roślin. Ponadto rozwój systemów
ostrzegania przed ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi może umożliwić rolnikom szybsze reagowanie na nadchodzące zagrożenia.
Podsumowując, skuteczna adaptacja rolnictwa do zmian klimatycznych wymaga kompleksowego
podejścia, które uwzględnia różnorodne strategie i działania.
opracował: Adrian Kucharski
