W dzisiejszych czasach rolnictwo często opiera się na uprawie monokultur i nie rzadko bez chowu zwierząt. Brak nawozów organicznych objawia się niedoborem materii organicznej, a ta ma ogromny wpływ m.in. na strukturę gleby. Jak można zrekompensować brak nawozów organicznych glebie? Np. pozostawiając na polu słomę. Jakie zabiegi należy wykonać, aby ją prawidłowo zagospodarować – znajdziecie je poniżej.
Nowoczesne rolnictwo charakteryzuję coraz szerzej zakrojoną specjalizacją w produkcji. Jest to zjawisko, które posiada zarówno pozytywne jak i negatywne skutki. W przypadku gospodarstw, które obrały produkcję roślinną jako główną gałąź działalności przykładem takiego negatywnego wpływu specjalizacji jest niewątpliwie spadek zawartości materii organicznej w glebie. Przyczyną obniżenia zawartości tych substancji w warstwie ornej jest brak stosowania obornika, który jest ogromnym źródłem tego typu materii.
Aby zrekompensować brak nawozów organicznych glebie można pozostawić na naszym polu słomę, która prawidłowo zagospodarowana stanowi dobry ich substytut. Prawidłowe zagospodarowanie pozostawionej na polu słomy powinno obejmować następujące zabiegi:
- odpowiednie rozdrobnienie i rozrzucenie rozdrobnionej biomasy (najlepiej na 3-10cm fragmenty) za pomocą kombajnu zaopatrzonego w szarpacz
- odpowiednia głębokość umieszczenia słomy w glebie – zbyt duża wielkość tego parametru przy znacznie uwilgotnionej glebie może prowadzić do tworzenia się warunków beztlenowych, które stymulują rozwój organizmów patogenicznych.
- zastosowanie azotu w najlepiej w formie oprysku – aby dostarczyć ten składnik szybko namnażającym się w rozkładającej się słomie mikroorganizmom aby te nie wyczerpywały go z zasobów glebowych
- dostarczenie odpowiedniej puli mikroorganizmów, które prowadzą w prawidłowy sposób rozkład resztek pożniwnych, przyspieszają ich mineralizację oraz wypierają gatunki chorobotwórcze m.in. te które w przyszłości mogą powodować np. choroby podstawy źdźbła
Stosowanie azotu
W celu optymalnego ograniczenia strat azotu glebowego, na słomę powinniśmy zastosować najszybciej działające formy nawozów azotowych. Najczęściej jest to wykonywane za pomocą oprysku z wykorzystaniem roztworu saletrzano-mocznikowego tzw. RSM-u, którego zaletą jest równomierne i szybkie rozprowadzenie azotu w biomasie. Inną formą również często stosowaną na polach uprawnych jest stosowanie wodnego roztworu mocznika zarówno na słomę jak również na ściernisko. Szczególnie pozytywne efekty oprysku widoczne są w lata suche. W lata mokre/przekropne na ściernisko mocznik możemy zastosować w formie stałej, lecz przy tym należy pamiętać że taka forma jest wolniej dostarczana w glebie. Prawidłowy rozkład słomy wymaga zastosowania odpowiedniej dawki azotu, który zostanie pobrany przez mikroorganizmy. Szacunkowo na rozłożenie 100 kg słomy organizmy glebowe wykorzystują max 8kg N. Dlatego też należy obierać dawki w wysokości 5-10 kg N/ t słomy. Szerokość przedziału niezbędnego do ustalania dawki azotu jest uzależniony od:
- warunków glebowych (składu granulometrycznego, uwilgotnienia, zasobności w azot glebowy) – przykładowo na glebach lekkich, piaszczystych przesuszonych zawsze intensywność mineralizacji będzie mniejsza dlatego tam powinniśmy ustalić dawkę w górnym zakresie (ok 8-10kgN), natomiast na glebach zasobniejszych, przewiewnych, można pozostać przy niższej ilości azotu
- składu chemicznego słomy – jeżeli chcemy przyorać słomę rzepaczaną zasobną w azot, z pól żyznych właściwie nawożonych tym składnikiem możliwa jest całkowita rezygnacja ze stosowania azotu na przyoranie tego typu biomasy
Stosowanie mikroorganizmów
Jednym z zabiegów, który będzie wspomagać prawidłowy rozkład resztek pożniwnych lub pozostawionej na polu słomy jest zastosowanie preparatu mikrobiologicznego. Na rynku obecny jest szeroki asortyment tego typu środków dlatego też ważnym jest aby wiedzieć w jaki sposób działają w glebie oraz w jakich warunkach należy jest zastosować aby uniknąć spadku ich skuteczności.
Mechanizm działania danego preparatu mikrobiologicznego decyduje grupa izolatów jakie zostały dobrane do jego produkcji. Najczęściej w składzie tych produktów znaleźć możemy około 80 gatunków mikroorganizmów beztlenowych i tlenowych reprezentowanych przez bakterie fermentacji mlekowej, bakterie fototroficzne, promieniowce, drożdże i inne grzyby utrzymywane w formie przetrwalnikowej. W glebie schemat ich działania polega głównie na wydzielaniu enzymów powodujących rozkład celulozy – głównego składnika budulcowego słomy. Na rozwój mikroflory po zastosowaniu preparatu wpływ mają:
- zawartość składników odżywczych słomie, stosunek węgla do azotu C/N
- dostępność tlenu w warstwie okrywającej biomasę,
- temperatura i wilgotność słomy
- odpowiednie parametry oprysku
Ostatni z wymienionych czynników posiada znaczący wpływ na aktywność drobnoustrojów zaaplikowanych podczas zabiegu jak również tych, które rozwijają się w środowisku glebowym. Oprysk najlepiej wykonywać jest za pomocą rozpylaczy generujących średnią wielkość kropel, w warunkach wysokiej wilgotności powietrza, po opadach deszczu lub na powierzchnię pokrytą rosą. Najlepszym momentem do wykonania takiego zabiegu jest wieczór po wystąpieniu rosy. Jeżeli z przyczyn czasowych (spiętrzenie prac) nie możemy wykonać aplikacji w tej porze powinniśmy pamiętać aby unikać zbyt dużego nasłonecznienia podczas wykonywania tego zabiegu. Kolejnym ważnym elementem przy stosowaniu preparatów mikrobiologicznych jest to aby przez sporządzeniem cieczy użytkowej dokładnie wypłukać opryskiwacz z pozostałości środków ochrony roślin szczególnie jeśli wcześniej wykonywany był zabieg insektycydem.
Reasumując rozkład biomasy zarówno resztek pożniwnych jak i pozostawionej słomy powinien być prawidłowo poprowadzony. Prawidłowy proces przemian i rozwoju mikroflory saprofitycznej możliwy jest wyłącznie wtedy gdy słoma będzie odpowiednio przygotowana i umieszczona w glebie na odpowiedniej głębokości. Dodatkowo jako czynnik wspomagający powinniśmy zastosować azot w formie płynnej oraz zaaplikować w dogodnych warunkach atmosferycznych mikroorganiczny preparat zasilający glebę w pakiet drobnoustrojów podtrzymujących proces rozpadu celulozy.
Daniel Dąbrowski
