Ze względu na coraz większą odporność na antybiotyki drobnoustrojów chorobotwórczych istnieje konieczność ograniczenia stosowania antybiotyków w chowie i hodowli zwierząt. W Polsce i UE wolno je stosować tylko w celu leczenia zwierząt, pod ścisłym nadzorem i z przepisu lekarza weterynarii. Dlatego też poszukuje się ciągle innych substancji, które mogłyby je zastąpić. Obecnie na rynku jest szereg takich preparatów, które można rolnikom wskazać jako środki ograniczające stosowanie antybiotyków do sytuacji absolutnie koniecznych. Jednymi z nich są probiotyki.
Chów trzody w systemie ekologicznym
Termin „probiotyk” wprowadzili w 1965 r. Lilly oraz Stillwell. Probiotyki to podawane doustnie wyselekcjonowane kultury bakteryjne lub drożdży, najczęściej bakterie kwasu mlekowego (Lactobacillus). Zadaniem ich jest korzystne dla zdrowia działanie w przewodzie pokarmowym, poprzez immunomodulację oraz zachowywanie prawidłowej flory fizjologicznej. Efektywność probiotyków jest różna w zależności od zastosowanego szczepu bakterii, ilości żywych mikroorganizmów w preparacie i ich przeżywalności. Najczęściej stosowanymi szczepami bakterii w preparatach probiotycznych mających zastosowanie w żywieniu zwierząt są:
- Bacillus spp.
- Bifidobacterium spp.
- Enterococcus spp.
- Escherichia spp.
- Lactobacillus spp.
- Lactococcus spp.
- Leuconostoc spp.
- Pediococcus spp.
- Propionibacterium spp.
- Sporolactobacillus spp.
- Streptococcus spp.
oraz grzyby drożdżaki:
- Aspergillus spp.
- Kluyveromyces spp.
- Saccharomyces spp.
Przeprowadzono szereg doświadczeń z zastosowaniem probiotyków w żywieniu świń. Miedzy innymi Grela E.R, Semeniuk 1999r ( Medycyna Weterynaryjna 55(4)), podkreślają korzystny wpływ probiotyków stosowanych w żywieniu świń, drobiu i bydła. Wskazują na poprawę wyników produkcyjnych po zastosowaniu mikroorganizmów probiotycznych. Podsumowanie jednego z wielu takich doświadczeń przeprowadzonego na grupie prosiąt odsadzonych chciałabym czytelnikom przedstawić ( tab.1). Prosięta po odsadzeniu zostały podzielone na 5 grup – przy czym grupa A – nie otrzymująca probiotyku (kontrolna), grupy B,C,D otrzymywały probiotyki w różnej odpowiednio wzrastającej dawce a grupa E otrzymywała antybiotyk. Doświadczenie obejmowało pierwsze 28 dni po odsadzeniu prosiąt.
Tab.1 Porównanie zastosowanych różnych dawek probiotyku ( źródło Hu i in 2015 r. – za www. farmer.pl )
| Wyszczególnienie/cech brana pod uwagę w okresie 28 dni po odsadzeniu | Kontrola | Dawka probiotyku w 1 kg paszy | Kontrola z antybiotykiem | ||
| 0,5 x 109 | 1 x 109 | 2,5 x 109 | |||
| A | B | C | D | E | |
| Średni dzienny przyrost * | 312 | 329 | 335 | 348 | 350 |
| Średnie dzienne pobranie paszy | 553 | 555 | 563 | 562 | 563 |
| Zużycie paszy na przyrost 1 kg masy ciała* | 1,77 | 1,69 | 1,68 | 1,62 | 1,61 |
| Częstość występowania biegunek | 6,6 | 4,4 | 3,7 | 3,0 | 3,6 |
| % udział bakterii z grupy Lactobacillus w całkowitej ilości bakterii | 15,62 | 15,10 | 19,26 | 26,75 | 25,25 |
* W tych cechach wartości różnią się istotnie.
Zarówno średnie przyrosty dzienne oraz zużycie paszy na 1 kg przyrostu między poszczególnymi grupami różnią się istotnie.
W praktyce stosowane probiotyki zaliczane są do szerokiej gamy dodatków paszowych. W żywieniu świń często stosowanymi dodatkami probiotycznymi są preparaty o handlowej nazie: Biogen, EM – Farma, EM Probiotyk, Pro-Biotyk (em15)™, i inne. Wykaz zarejestrowanych w Unii Europejskiej dodatków paszowych – mikroorganizmów o działaniu probiotycznym wraz z dawką zalecaną dla poszczególnych grup produkcyjnych znajdziecie Państwo we Wspólnotowym Rejestrze Dodatków Paszowych – na bieżąco uzupełnianym według rozporządzenia 1831/2003.
Poprzez zakaz stosowania antybiotyków w paszach – poza paszami leczniczymi, zużycie antybiotyków stosowanych w hodowli zwierząt spadło o 55% (S.Wiktor). Ostatnie lata wykazały, że możliwe jest uzyskanie dobrych i konkurencyjnych wyników produkcji zwierzęcej bez użycia antybiotyków. Probiotyki są tylko jedną grupą dodatków paszowych która w tym hodowcom pomaga. Bardzo zbliżone działanie wykazują prebiotyki, czyli substancje obecne lub wprowadzane do paszy w celu pobudzania rozwoju prawidłowej flory jelit. W odróżnieniu od probiotyku nie zawierają żadnych mikroorganizmów, a jedynie substancje stymulujące. Preparaty łączące probiotyki z prebiotykami nazywane są synbiotykami.
Maria Gwizdała
