Podstawową metodą ochrony roślin w systemie rolnictwa ekologicznego jest szeroko rozumiana profilaktyka. Głównym założeniem jest dbałość o równowagę w agroekosystemie. Należy prowadzić takie zabiegi agrotechniczne, które przyczynią się do stworzenia odpowiednich warunków dla prawidłowego wzrostu roślin. Do takich działań należą m.in. uprawa roli, zmianowanie, dobór gatunków i odmian, a także terminy siewów oraz zabiegów mechanicznych. Działania te mają stworzyć takie warunki, przy których organizmy szkodliwe nie wystąpią lub wystąpią w niewielkim nasileniu, nie mającym znaczenia ekonomicznego.
Ochrona roślin to działania mające na celu zapobieganie szkodom powodowanym w uprawach przez chwasty, choroby i szkodniki oraz bezpośrednie ograniczanie tych szkód.
Należy pamiętać, że zdrowa roślina, dobrze odżywiona, prawidłowo ukorzeniona nie będzie tak narażona na różne zagrożenia, bo będzie w stanie sobie z nimi poradzić. Należy prowadzić takie działania, które zwiększą bioróżnorodność i będą stymulować wzrost aktywności biologicznej gleby, a co za tym idzie zmniejszą możliwość rozwoju patogenów glebowych. Do takich zabiegów należą np. : mniejszy udział zbóż w strukturze zasiewów, więcej roślin bobowatych, upraw o znaczeniu sanitarnym (np. lucerna, gorczyca), wprowadzenie międzyplonów, nawozów zielonych i inne. Zmniejszenie udziału zbóż poniżej 50 % po kilku latach powoduje ustąpienie najgroźniejszych chwastów, a choroby podstawy źdźbła nie stanowią zagrożenia ekonomicznego.
W profilaktyce niezbędny jest też monitoring plantacji. Należy prowadzić regularną obserwację upraw pod kątem patogenów i szkodników (agrofagi).
Bardzo pomocne w monitoringu są kolorowe tablice lepowe (białe lub żółte w uprawach sadowniczych, żółte lub niebieskie w uprawach warzywnych). ( Fot.1)
Dopiero, gdy wszystkie dostępne metody prewencyjne zawodzą, możemy zastosować dopuszczone przez prawo środki ochrony roślin. Zgodnie z zapisem Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dn. 28.06.2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych: „… w przypadku stwierdzonego zagrożenia uprawy dozwolone jest wyłącznie stosowanie środków ochrony roślin dopuszczonych do stosowania w produkcji ekologicznej …- art.12, pkt 1h).
Należy przy tym pamiętać, że preparaty te muszą być dopuszczone do obrotu i stosowania w Polsce. Nie wolno stosować preparatu dopuszczonego np. we Włoszech, a którego nie ma na liście polskiej. Nie wszystkie substancje aktywne są dostępne w Polsce. Producent powinien zwrócić się z wnioskiem o zakwalifikowanie tego preparatu.
Załącznik nr II do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008 z dn. 5.09.2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 zawiera wykaz środków ochrony roślin dopuszczonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Pestycydy te są podzielone na 7 grup ze względu na substancje aktywne w swoim składzie:
-
Substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, np.:
- wosk pszczeli jako maść ogrodnicza, do smarowania ran po cięciu
- żelatyna jako środek owadobójczy.
- Mikroorganizmy wykorzystywane do biologicznego zwalczania szkodników i chorób:
- bakterie, wirusy i grzyby, głównie jako insektycydy
-
Substancje produkowane przez mikroorganizmy:
- Spinosad jako środek owadobójczy
-
Substancje używane w pułapkach i dozownikach, np.:
- fosforan dwuamonowy jako środek wabiący, tylko do użytku w pułapkach,
- feromony jako środek wabiący, tylko do użytku w pułapkach i dyspenserach
-
Substancje przeznaczone do spryskiwania powierzchni między roślinami uprawnymi:
- ortofosforan żelaza jako środek zwalczający ślimaki i mięczaki.
-
Inne substancje używane w sposób tradycyjny w rolnictwie ekologicznym, np.:
- miedź w różnych formach jako środek grzybobójczy,
- szare mydło (sól potasowa kwasu tłuszczowego)
-
Inne substancje:
- wodorotlenek wapnia jako środek grzybobójczy (tylko w przypadku drzew owocowych),
- wodorowęglan potasu jako środek grzybobójczy.
Większość substancji dopuszczonych to substancje naturalne, wyjątek np. dla soli miedzi, które są pochodzenia syntetycznego.
Minister Rolnictwa dopuszcza do stosowania preparaty zakwalifikowane przez Instytut Ochrony Roślin PIB w Poznaniu. Wykaz tych preparatów znajduje się na stronie IOR (www.ior.poznan.pl/19,wykaz-sor-w-rolnictwie-ekologicznym.html) i jest aktualizowany w razie potrzeby.
Wg wykazu z dnia 22-06-2016 lista obejmuje 37 preparatów. Z tego o działaniu:
- grzybobójczym – 23 preparaty działające głównie na parcha jabłoni, szarą pleśń i mączniaka.
- ślimakobójczym – tylko 2 preparaty, które można stosować aż na ponad 15 gatunków roślin, zarówno w uprawach warzywniczych, sadowniczych, ziołowych oraz roślin ozdobnych.
- owadobójczym – 7 preparatów działających na co najmniej 17 gatunków. Najbardziej popularne preparaty zamieszono w Tab.1.
- roztoczobójczym – tylko 1 środek działający in. na zwalczanie przędziorka owocowca na śliwie i jabłoni (Target).
| Nazwa | producent | działanie | gatunek | szkodnik |
| DIPEL WG
|
Valent BioSciences
|
owadobójczy
|
kapusta biała
|
gąsienice bielinka rzepnika |
| bielinka kapustnika | ||||
| piętnówka kapustnica | ||||
| tantnisia krzyżowiaczka | ||||
| groch | gąsienice pachówki strąkóweczki | |||
| NOVODOR SC | Valent BioSciences | owadobójczy | ziemniak | larwy stonki ziemniaczanej |
| SPINTOR 240 SC
|
Dow AgroSciences Polska Sp. z o.o.
|
owadobójczy
|
ziemniak | larwy stonki ziemniaczanej |
| kapusta głowiasta biała
|
bielinek kapustnik | |||
| bielinek rzepnik | ||||
| piętnówka kapustnica | ||||
| wciornastek tytoniowiec | ||||
| kalafior
|
bielinek rzepnik | |||
| piętnówka kapustnica | ||||
| brokuł
|
bielinek rzepnik | |||
| piętnówka kapustnica | ||||
| cebula | wciornastek tytoniowiec | |||
| por | wciornastek tytoniowiec | |||
| pomidor | wciornastek zachodni | |||
| ogórek | wciornastek zachodni |
Tab.1. Przykłady preparatów owadobójczych (opracował Dominik Wiski).
Warto zauważyć, że do zwalczania larw stonki ziemniaczanej mamy do dyspozycji 2 preparaty – Novodor i Spintor.
O szerokim zakresie zastosowania jest środek biologiczny Polyversum WP, działa bowiem na co najmniej 13 gatunków upraw, zwalczając szarą pleśń i mączniaka prawdziwego.
| nazwa środka | producent | działanie | gatunek | szkodnik/choroba |
| POLYVERSUM WP
|
BIOPREPARATY Sp. z o.o. (ż.o.)
|
biologiczny | truskawka | szara pleśń |
| mączniak prawdziwy | ||||
| papryka | szara pleśń
|
|||
| fasola szparagowa | ||||
| kapusta pekińska | ||||
| kapusta głowiasta | ||||
| borówka amerykańska | ||||
| czarna porzeczka | ||||
| malina | ||||
| czereśnia | ||||
| grusza | ||||
| pelargonia | ||||
| poinsecja | ||||
| róża |
Tab.2. Działanie preparatu Polyversum WP (opracował Dominik Wiski).
| problemy: | Uprawa: | Stosowanie / dawka: |
| szara pleśń, skórzasta zgnilizna owoców, mączniak prawdziwy, biała plamistość liści, czerwona plamistość liści | truskawka | 1 g w 3 – 6 l wody |
| szara pleśń, antraknoza | borówka amerykańska | 1,5 g w 5 l wody |
| szara pleśń | czarna porzeczka | 1,5 g w 5 l wody |
| szara pleśń | malina jesienna | 1,5 – 2 g w 4 – 6 l wody |
| zamieranie pędów | malina jesienna | 2 g w 6 – 7 l wody |
| zamieranie pędów | malina letnia | 2 g w 7 l wody |
| szara pleśń | malina letnia | 1,5 – 2 g w 4 – 6 l wody |
| ordzawianie korzeni, choroby przechowalnicze | pietruszka korzeniowa | 1 – 2 g w 6 – 10 l wody |
Tab.3. Stosowanie preparatu POLYVERSUM WP (źródło: http://www.target.com.pl/produkty/nachoroby,817/polyversum-wp-do-owocow-i-warzyw)
W sumie na parcha jabłoni jest 14 środków, na szarą pleśń – 8, a na mączniaka prawdziwego – 7.
Natomiast jako preparat z ochrony roślin dla czarnej porzeczki jak i maliny zalecany jest tylko 1 środek (Polyversum WP). Dla porównania dla upraw ogórka, zalecanych jest 13 preparatów, dla pomidora -15 , a dla jabłoni aż 26, o działaniu głównie grzybobójczym.
opracowała: Agnieszka Jereczek
