Zwierzęta stanowią integralną część gospodarstwa ekologicznego. Odgrywają znaczącą rolę przyczyniając się m.in. do zamknięcia obiegu składników pokarmowych wewnątrz gospodarstwa, zapewnienia nawozu naturalnego, wpływającego na żyzność gleby oraz poprzez wzbogacenie płodozmianu w rośliny pastewne do samowystarczalności gospodarstwa.
W prawidłowo zorganizowanym gospodarstwie pasze w całości są wytwarzane we własnym gospodarstwie, a ilość nawozów naturalnych jest zoptymalizowana. Dopuszczalna maksymalna obsada zwierząt w gospodarstwie wynosi 2 DJP/ha użytków rolnych (1 duża jednostka przeliczeniowa to 500 kg żywej wagi zwierząt) , wówczas ilość azotu zawarta w nawozach naturalnych nie przekroczy 170 kg/ha/rok.
Tab.1. Przykładowe współczynniki przeliczania zwierząt na DJP wg Załącznika nr 3 do rozporządzenia zmieniającego MRiRW z dn. 8 lipca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Rolnictwo ekologiczne” objętego PROW na lata 2014-2020
| Lp. | Rodzaj zwierząt |
Współczynnik przeliczania zwierząt na DJP |
| 1. | Konie – źrebaki powyżej 2 lat | 1 |
| 2. | Bydło – buhaje | 1,4 |
| 3. | Bydło- krowy | 1 |
| 4. | Bydło – cielęta do 6 miesięcy | 0,15 |
| 5. | Kozy matki | 0,15 |
| 6. | Świnie | 0,3 |
| 7. | Owce powyżej 1,5 roku | 0,1 |
| 8. | Drób – kury, kaczki | 0,004 |
Warunki utrzymania
Jednym z podstawowych wymagań produkcji ekologicznej jest zapewnienie zwierzętom odpowiednich warunków utrzymania. Przede wszystkim utrzymanie dobrostanu na wysokim poziomie, rozumianego przez zaspokojenie potrzeb behawioralnych, fizjologicznych i psychologicznych. Zwierzęta powinny mieć stały dostęp do pastwisk w sezonie, a do wszystkich budynków, w których utrzymywane są zwierzęta, powinny bezpośrednio przylegać wybiegi. W budynkach inwentarskich zwierzęta muszą mieć zapewnioną naturalną ściółkę, stały dostęp do świeżej pitnej wody i pasz. Ponadto w pomieszczeniach należy zapewnić odpowiednią wentylację, oświetlenie, temperaturę, ochronę przed wiatrem i nasłonecznieniem. Dopływ światła jest jednym z podstawowych wymagań produkcji ekologicznej zwierząt. Światło reguluje poziom hormonów i wpływa na cykl rozrodczy zwierząt oraz uaktywnia witaminę D. Światło słoneczne pełni również rolę środka odkażającego. Dlatego też należy zadbać o odpowiedni stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi oraz stan czystości szyb.
Zwierzęta przebywające w budynkach powinny mieć też zapewnioną możliwość swobodnego ruchu. Dlatego też w tym celu podaje się minimalne powierzchnie pomieszczeń odpowiednie dla rożnych gatunków i rodzajów produkcji. Również w celu zapewnienia potrzeb behawioralnych, podaje się minimalne powierzchnie wybiegu. Każde zwierzę musi mieć zapewnioną taką przestrzeń, aby mogło swobodnie wstać, położyć się, oczyścić, i obrócić się. Zabrania się również trzymania zwierząt w klatkach, jak i ich okaleczania (np. skracanie dziobów, rogów czy obcinanie ogonów).
Tab. 2. Przykładowe minimalne powierzchnie pomieszczeń i przestrzeni otwartych dla zwierząt utrzymywanych w systemie ekologicznym wg Rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008 z dn. 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli.
|
BYDŁO, KONIOWATE |
|||
| Powierzchnia pomieszczeń (wewnętrzna netto dostępna dla zwierząt) | Powierzchnia wybiegu, z wyłączeniem pastwisk (zewnętrzna) | ||
| Minimalna waga żywa (kg) | m²/sztukę | m²/sztukę | |
| Bydło przeznaczone do rozrodu i opasowe oraz koniowate | do 100 | 1,5 | 1,1 |
| do 200 | 2,5 | 1,9 | |
| do 350 | 4,0 | 3 | |
| powyżej 350 | 5 (min. 1 m²/100 kg | 3,7 (min. 0,75 m²/100 kg) | |
| Krowy mleczne | – | 6 | 4,5 |
Zmiana:
Od 2015 roku zgodnie z rozporządzeniem z dn. 26 maja w sprawie ogólnych odstępstw od warunków produkcji ekologicznej dopuszcza się utrzymywanie bydła na uwięzi w gospodarstwach, w których utrzymuje się do 40 sztuk dorosłych bydła, jeśli są spełnione wymagania o których mowa w tymże rozporządzeniu (m.in. zapewnienie okresowego ruchu).
W gospodarstwach, w których jest utrzymywana większa ilość bydła nie ma możliwości ubiegania się o zgodę na trzymanie zwierząt na uwięzi (do tej pory gospodarz składał wniosek do WIJHARS z prośbą o zgodę). Gospodarstwa z większą ilością zwierząt, powinny mieć już tak dostosowane budynki inwentarskie i pastwiska, aby zapewnić odpowiednie boksy dla osobników większych, agresywniejszych, aby uniknąć uwięzi.
Pochodzenie zwierząt, dobór ras
Dobór zwierząt przy organizowaniu stada ekologicznego powinien być nastawiony w pierwszej kolejności na zwierzęta ras rodzimych. Są to zwierzęta bardzo dobrze przystosowane do miejscowych warunków środowiskowych, o dobrej zdrowotności, plenności i długowieczności. Zwierzęta o dobrej kondycji, prawidłowo odżywiane będą odporniejsze na choroby, nie będą wymagały leczenia weterynaryjnego, które często ma miejsce w intensywnych chowach w zamkniętych oborach.
Do chowu ekologicznego bydła polecana jest np. rasa mięsna: Limousine, rasa mleczna: Polska czerwona, rasa mleczno-mięsna: Simental.
Zaleca się, aby zwierzęta utrzymywane w gospodarstwie ekologicznym pochodziły z danego gospodarstwa lub innych gospodarstw ekologicznych. W przypadku zgłoszenia się po raz pierwszy do gospodarowania w systemie ekologicznym okres przestawiania (tzw. konwersja) dla gruntów jak i zwierząt odbywa się jednocześnie i trwa zasadniczo 24 miesiące (w przypadku roślin wieloletnich 3 lata). Aby produkcja ekologiczna mogła być uznana za ekologiczną, najpierw powierzchnia paszowa musi przejść okres przestawiania. Dokupywane zwierzęta powinny pochodzić z innych gospodarstw ekologicznych. Dopuszcza się również wprowadzenie zwierząt z chowu konwencjonalnego podczas tworzenia stada podstawowego z zachowaniem okresów przestawiania (inne okresy dla różnych gatunków).
Pasze i żywienie
Zwierzęta w gospodarstwie ekologicznym należy żywić paszami wytworzonymi w danym gospodarstwie lub z innych gospodarstw ekologicznych (w przypadku zwierząt roślinożernych co najmniej 50 % pasz pochodzi z własnego gospodarstwa). Niedopuszczalne jest podanie paszy spleśniałej, zanieczyszczonej nawozami naturalnymi lub źle zakonserwowanej. Zwierzęta chowane w tym systemie trzeba utrzymywać w dobrej kondycji, aby uniknąć chorób. Należy maksymalnie wykorzystać pastwiska w systemie żywienia. Większą część dawki pokarmowej powinna stanowić pasza objętościowa.
W dawce pokarmowej zwierząt utrzymywanych zgodnie z zasadami produkcji ekologicznej zezwala się na stosowanie do 100 % pasz pochodzących z produkcji własnej gospodarstwa w okresie konwersji ( do niedawna było 60 %). Jeśli w danym gospodarstwie ekologicznym brakuje własnej paszy i nie ma możliwości zakupu z innego gospodarstwa ekologicznego, dopuszcza się w żywieniu pasze z innego gospodarstwa pochodzące z produkcji w okresie konwersji w ilości średnio do 30 % składu dawki pokarmowej. (zgodnie z Rozporządzeniem komisji (WE) nr 1254/2008 z dn. 15 grudnia 2008 r.)
Okresowe wahania składników mineralnych należy uzupełnić podając lizawki, a także mieszanki mineralne. Natomiast podstawą żywienia młodych ssaków powinno być mleko matki. Zabrania się np. podawania pasz wytworzonych z wykorzystaniem GMO lub produktów z nich pozyskanych, stymulatorów wzrostu czy antybiotyków.
Wykaz dodatków paszowych do produkcji ekologicznej prowadzi Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie.
Produkty do czyszczenia i dezynfekowania również są wymienione w aktach prawnych i są to np. mydło potasowe, mleko wapienne.
Pamiętajmy: wszelkie zabiegi w chowie zwierząt powinny być ukierunkowane na profilaktykę, a nie na leczenie ! Zatem najpierw należy zapoznać się z wymogami i zasadami produkcji ekologicznej.
Zakładając gospodarstwo ekologiczne lub zmieniając profil produkcji, pamiętajmy, że podstawą równowagi paszowo-nawozowej jest odpowiednia obsada zwierząt. Posiadanie zwierząt zapewnia nam dostęp do nawozów naturalnych. Nawozy odzwierzęce prawidłowo gromadzone i przechowywane, a potem aplikowane przyczyniają się do odpowiedniego obiegu makroelementów w gospodarstwie, co z pewnością przekłada się na zadowalające plony.
Wykaz aktów prawnych dotyczących szczegółowych wytycznych rolnictwa ekologicznego dostępny na stronie:
http://www.minrol.gov.pl/Jakosc-zywnosci/Rolnictwo-ekologiczne/Akty-prawne.
Opracowała: Agnieszka Jereczek
