Prawidłowy odchów cieląt ras mlecznych

Odchów cieląt jest istotnym elementem, który wpływa na opłacalność chowu i przyszłą produkcję mleka. Czas ten ma szczególne znaczenie, kiedy z cielęcia chcemy pozyskać pełnowartościową jałówkę, przeznaczoną na remont stada. Zapewnienie prawidłowego odchowu już od pierwszych godzin gwarantuje zdrowotność oraz optymalny wzrost, natomiast błędy popełnione w tym okresie mogą przyczynić się do chorób, a nawet upadków cieląt narażając tym samym hodowcę na straty ekonomiczne.

Mówiąc o odchowie cieląt powinniśmy brać pod uwagę już okres zasuszenia krowy. Jest to czas, który zasadniczo przygotowuje organizm krowy do laktacji, jednocześnie jest to ostatnia faza życia płodowego cielęcia. Zasuszanie przede wszystkim wpływa na przebieg porodu, ilość siary oraz jej skład. To właśnie w tym czasie żywienie krowy ma szczególne znaczenie. Dawki pokarmowe powinny być odpowiednio zbilansowane, również w zakresie witamin i minerałów. Tylko prawidłowe żywienie krów zapewni utrzymanie krowy w odpowiedniej kondycji (3,0-3,5 pkt. BCS), a co za tym idzie zminimalizowanie ryzyka wystąpienia trudnych porodów oraz schorzeń metabolicznych po porodzie.

Poród krów powinien  zawsze odbywać się w czystych i higienicznych warunkach oraz być nadzorowany. Coraz więcej hodowców decyduje się na montowanie kamer w oborze, dzięki którym możliwa jest szybka interwencja w przypadku wystąpienia trudnego porodu, jednocześnie nie narażając na stres zwierzęcia stałą obecnością człowieka. Po akcji porodowej powinniśmy jak najszybciej  udrożnić drogi oddechowe cielęcia oraz zdezynfekować pępowinę.  W  celu oczyszczenia i pobudzenia krążenia cielę możemy pozostawić krowie do wylizania lub zrobić to za pomocą ręczników słomy.  Zbyt długie pozostawienie cielęcia przy matce może przyczynić się do rozbudzenia instynktu macierzyńskiego. Konsekwencją pojawienia się więzi pomiędzy cielęciem a krową często jest stres spowodowany odsadzeniem.

Cielę powinno pobrać 2-3 litry siary w przeciągu pierwszej godziny po urodzeniu. W przypadku braku możliwości pobrania siary od krowy należy mu ją podać za pomocą wiaderka lub butelki ze smoczkiem. Gdy cielę nie wykazuje odruchu ssania, koniczne jest jej podanie za pomocą sondy. Znaczenie siary dla cielęcia jest ogromne. Przede wszystkim jest to dla niego źródło odporności biernej, oraz składników biologicznie aktywnych wpływających na prawidłowy rozwój  organizmu. Siara zawiera również w swoim składzie niezbędne witaminy i składniki mineralne. Warto pamiętać, że wraz z oddalaniem się od momentu porodu zmniejsza się w siarze stężenie przeciwciał, a te które się w niej znajdują z każdą upływającą godziną gorzej wchłaniają się w jelitach. Przyjmuje się że cielę w pierwszych 6 godzinach swojego życia powinno wypić taką ilość siary która zapewni mu pobranie minimum 150 g immunoglobulin. Zawartość immunoglobulin w siarze możemy sprawdzić za pomocą przyrządów do oceny siary np.: kolostometr (siaromierz), refraktometr.

Wartościową siarę warto mrozić tworząc tzw. banki siary. Wprowadzenie takiego rozwiązania umożliwia skorzystanie z porcji siary w sytuacji gdy okaże się ona nam niezbędna. Banki można tworzyć wykorzystując do tego celu specjalnie przeznaczone zestawy komercyjne lub metodami domowymi np. za pomocą woreczków strunowych. Mrożone porcje siary nie powinny być zbyt duże. Rozmrażanie powinno się odbywać powoli, najlepiej w łaźni wodnej, w temperaturze do 38˚C. Mrożenie pozwala na przechowywanie siary do 18 miesięcy.

Pojąc cielęta należy pamiętać, aby pozycja cielęcia była zbliżona do tej jaką przyjmuje podczas ssania. Konieczne jest wiec zawieszanie wiader na wysokości ok 60 cm tak aby podczas picia utworzyła się rynienka przełykowa. Gdy cielę pije z wiadra postawionego na ziemi, przyjmuje nienaturalną pozycję, powodując tym samym przedostawanie się mleka lub preparatu mlekozastępczego do żwacza, co często jest to przyczyną  biegunek. Biegunki powodowane są również przez niewłaściwą temperaturę podawanego pójła, nieodpowiednie dawkowanie, czy też  źle dobrany preparat mlekozastępczy do wieku cielęcia. Podczas wystąpienia biegunki zwierzę traci na wadze, w ciężkich przypadkach nawet 9 kg. Odbija się to przede wszystkim na stratach finansowych dla hodowcy. Wystąpienie tego typu dolegliwości przyczynia się nie tylko do kosztów związanych z leczeniem weterynaryjnym, ale wpływa także na zawahanie wzrostu i pogorszenie wykorzystania paszy, a w konsekwencji opóźnienia wieku pierwszego wycielenia jałówki.

Cieląt nie należy poić mlekiem odpadowym (mleko niedopuszczone do sprzedaży), ponieważ stanowi ono duże zagrożenie zarażenia patogenami. Podawanie cielętom mleka zawierającego antybiotyki zwiększa również prawdopodobieństwo wystąpienia lekooporności flory bakteryjnej, co w konsekwencji może przyczynić się do komplikacji w leczeniu zwierzęcia w przyszłości. Warto pamiętać, że pasteryzacja nie jest skuteczną metodą na zwalczanie paratuberkulozy, nie niszczy także pierwotniaków, form przetrwalnikowych drobnoustrojów, toksyn bakteryjnych a także pozostałości antybiotyków.

Cielęta powinny mieć stały dostęp do wody, najlepiej już od pierwszych dni życia. Woda konieczna jest do prawidłowego rozwoju brodawek w żwaczu, namnażania się mikroorganizmów oraz trawienia pasz. Na rozwój przedżołądków oraz przebieg procesów trawiennych wpływa także rodzaj i postać fizyczna pasz stałych.  Już od czwartego dnia życia zalecane jest stopniowe wprowadzenie do dawki pokarmowej niewielkiej ilości pasz stałych np. startery, całe ziarno kukurydzy lub owsa, które stymulują rozwój żwacza. Głównym kryterium odsadzenia cielaka od mleka jest ilość pobieranej paszy stałej. Przy pobraniu dziennym 1-1,5 kg paszy treściwej można zaprzestać podawania preparatów mlekozastępczych.

Cielęta można utrzymywać zarówno indywidualnie jak i grupowo. W pierwszych tygodniach zalecanym systemem jest utrzymanie indywidualne, dzięki któremu z łatwością można zauważyć biegunki, kontrolować pobranie pójła czy też paszy treściwej. Niezależnie od wybranego systemu utrzymania zwierząt powinniśmy zapewnić im odpowiednie warunki dobrostanu zgodne z aktualnie obowiązującymi wymogami.

opracowała: Magdalena Zacholla