Prowadzenie uprawy owsa ozimego będzie coraz bardziej zyskiwać na znaczeniu z kilku powodów. Po pierwsze uprawa formy ozimej zaliczana jest również do technologii niskonakładowych łącząc w sobie cechy uprawy jarej tj. fitosanitarność w zmianowaniu, wysoka odporność na choroby grzybowe oraz mniejsze potrzeby pokarmowe i stanowiskowe. W stosunku do standardowego owsa, owies ozimy posiada bardziej rozbudowany system korzeniowy, który pozwala lepiej przystosować się do okresu deficytu opadowego.
W ostatnich latach organizując imprezy polowe czy konferencje związane z tematyką produkcji roślinnej w PODR w Lubaniu bardzo często otrzymywaliśmy pytania dotyczące dostępności odmian lub technologii uprawy owsa w formie ozimej. W warunkach klimatycznych Pomorza jest to stosunkowo nowa gałąź produkcji roślinnej zyskująca coraz większe zainteresowanie wśród rolników szczególnie gospodarujących w lokalizacjach charakteryzujących się glebami o mniejszej zasobności. Przyczyną wzrostu zainteresowania tego typu uprawą w rejonie są czynniki związane z nowym systemem warunkowości i ekoschematów oraz postępujące zmiany klimatyczne. W niniejszym artykule przedstawione zostaną podstawowe informacje dotyczące uprawy i ochrony owsa ozimego wraz z wskazaniem różnic w stosunku do technologii siewu jarego.
Dobór stanowiska – warunki glebowe
Owies ozimy podobnie jak jary stawia stosunkowo niewielkie wymagania dotyczące gleby na której planujemy założyć plantację. Jednym z niewielu czynników eliminujących z doboru stanowisko jest położenie na glebach nadmiernie zagęszczonych, z uszkodzoną strukturą i stosunkami powietrzno-wodnymi ponieważ negatywnie reaguje on na zbite podglebie. Kolejnym z aspektów który może utrudnić uprawę jest znaczne nasilenie rozwoju chwastów jednoliściennych, które w pierwszych fazach rozwoju mogą stanowić konkurencję o światło i składniki pokarmowe. Lokalizując owies ozimy w płodozmianie należy zaznaczyć, iż może on być dobrym przedplonem dla pszenicy lub jęczmienia ozimego, ale nie należy uprawiać go w monokulturze ze względu na problem nasilenia zachwaszczenia miotłą zbożową w przyszłości.
Termin siewu/obsada
Biorąc pod uwagę powolny wzrost i rozwój roślin owsa ozimego należy zaplanować możliwie jak najwcześniejszy termin jego zasiewu. Porównując z innymi gatunkami ozimin termin zakładania plantacji powinien być zbliżony do jęczmienia ozimego tak aby przed okresem spoczynku rośliny wchodziły w pełnię fazy krzewienia. Opóźnienie siewu może drastycznie obniżyć zimotrwałość roślin powodując braki w obsadzie po wznowieniu wegetacji. Dlatego należy planować założenie plantacji w przedziale od 15 września maksymalnie 10 października. Terminy siewu należy dodatkowo dostosować do regionu kraju w którym położone jest gospodarstwo. W związku z tym zaleca się go siać:
- 20-25 września na północnym wschodzie;
- 25-30 września w pasie środkowym kraju;
- 30 września do 5 października na południowym zachodzie.
Kolejny parametr związany z zakładaniem plantacji czyli obsada roślin powinien być dostosowany do zasobności (klasy bonitacyjnej) stanowiska. W tym przypadku planując zagęszczenie zasiewów powinniśmy w zależności od gleby dobrać obsadę wynoszącą od 320 do 400 kiełkujących ziaren/m2. Dodatkowo warto jest również przy obliczaniu normy uwzględnić fakt iż owies ozimy charakteryzuje się mniejszym i lżejszym ziarnem niż jary.
W związku z tym nie należy kopiować masy materiału siewnego jak w gatunku jarym bez uwzględnienia MTZ ponieważ możemy zbyt mocno zagęścić obsadę co wpłynie na nadmierny rozwój chorób i patogenów. Ostatnią cechą, która ma wpływ na rozwój roślin i przezimowanie jest głębokość umieszczenia nasion w glebie. W celu optymalizacji wschodów oraz zapewniania dobrych warunków w okresie spoczynku głębokość siewu powinna wynosić 3-4 cm.
Nawożenie zasiewów
Dawkowanie przedsiewne makroskładników w szczególności fosforu i potasu powinno być precyzyjnie zastosowane w celu zapewnienia maksymalnej zimotrwałości roślin. Przed wykonaniem jakichkolwiek czynności warto przeprowadzić badanie próbek glebowych stanowiska pod kątem zawartości podstawowych makroskładników oraz odczynu. Planując ilość składników pokarmowych wnoszonych poprzez nawozy mineralne w celu osiągniecia kompromisu pomiędzy zakładanym poziomem plonowania oraz optymalizacją przezimowania należy uwzględnić dawkę ok. 90 kg K2O/ha oraz 55 kg P2O5/ha. Kolejny z składników odżywczych Azot powinien być podany pogłównie w dwóch dawkach. Mając na uwadze intensyfikację uprawy, w pierwszej dawce w momencie startu wegetacji można zastosować dawkę w przedziale ok. 40-50 kg N/ha. Natomiast gdy zasiewy będą osiągać fazę początku strzelania w źdźbło należy zastosować drugą dawkę wynoszącą około 50-60 kg N/ha.
Ochrona roślin/regulacja zachwaszczenia
Owies ozimy jako gatunek charakteryzuje się wysoką odpornością w stosunku do większości sprawców chorób infekujących pozostałe gatunki zbóż. Z grupy chorób liści w zasiewach możemy zauważyć objawy sprawcy mączniaka prawdziwego natomiast po wiechowaniu objawy rdzy koronowej lub fuzariozy. Regulację zachwaszczenia zasiewów można rozpocząć od zabiegów bronowania chwastownikiem krótko przed wschodami a następnie w fazie 3 liści. Natomiast chemiczna regulacja zachwaszczenia obejmuje substancje przeznaczone do stosowania głównie wiosną. Przykładowe preparaty przedstawiono w tabeli poniżej:
Tab.1. Chemiczna regulacja zachwaszczenia owsa ozimego.
Źródło: Wyszukiwarka środków ochrony roślin MRIRW aktualizacja 31.10.2024
Dobór odmian
Analizując wachlarz odmian, które można wdrażać w gospodarstwie należy stwierdzić że w Krajowym Rejestrze odmian COBORU nie ma obecnie wpisanej żadnej odmiany. Natomiast w okresie wrzesień-październik 2024 do grupy odmian zgłoszonych do badań mających na celu wpisanie do KR przyjęto 6 odmian. Natomiast analizując ofertę materiału siewnego dostępnego na terenie województwa rolnicy mogą korzystać z dwóch odmian pochodzących z rejestru wspólnotowego CCA oferowanych przez hodowlę KWS (KWS Snowbird) lub RAGT (RGT Southwark). Obie wymienione zaliczane są do grupy oplewionych o białym typie ziarna.
Potencjał plonowania
Najważniejszym parametrem związanym z wdrożeniem uprawy owsa ozimego w gospodarstwie jest potencjał plonotwórczy. W chwili obecnej trudno jest znaleźć wyniki plonowania ww. odmian oprócz danych publikowanych przez hodowców. Analizując przedstawione dane średni poziom uzyskiwanych plonów wahał się na poziomie od 60 do 90dt/ha. Porównując do jarej formy w zależności od warunków wilgotnościowych i nawożenia można uzyskać zwyżkę plonu o ok. 15%.
Reasumując prowadzenie uprawy owsa ozimego będzie z czasem zyskiwać na znaczeniu z kilku powodów. Po pierwsze uprawa formy ozimej zaliczana jest również do technologii niskonakładowych łącząc w sobie cechy uprawy jarej tj. fitosanitarność w zmianowaniu, wysoka odporność na choroby grzybowe oraz mniejsze potrzeby pokarmowe i stanowiskowe. W stosunku do standardowego owsa bardziej rozbudowany system korzeniowy pozwala lepiej przystosować się do okresu deficytu opadowego. Dodatkowo wczesne dojrzewanie sprawia że owies ozimy staje się drugim gatunkiem gotowym do zbioru po jęczmieniu ozimym a pozostałymi zbożami, tj. pszenica, pszenżyto i żyto.
opracował: Daniel Dąbrowski
