Choć Europa nie jest największym producentem ziemniaków nadal pozostaje regionem o największych obrotach handlowych. Zdaniem Wiesława Dzwonkowskiego z IERiGŻ rygorystyczne przepisy fitosanitarne, duża wrażliwość ziemniaków na transport oraz wysokie jego koszty sprawiają, że światowy rynek ziemniaków tworzy szereg rynków lokalnych, z których największy jest w Europie. Duże obroty handlowe ziemniakami między krajami UE wynikają z różnic klimatycznych i późnych terminów zbioru ziemniaków.
W całej UE areał uprawy ziemniaków w 2019 r. wyniósł 1,75 mln ha i był o 2,4% większy niż w roku poprzednim. Czynnikiem zwiększającym areał uprawy ziemniaków jest systematycznie rosnący popyt na ziemniaki z przeznaczeniem do przetwórstwa spożywczego na frytki i chipsy, stymulowany wysoką dynamiką produkcji i eksportu przetworów ziemniaczanych .Mimo niekorzystnych warunków agrometeorologicznych w okresie wegetacji, średnie plony ziemniaków w UE wzrosły w porównaniu z rokiem poprzednim o 6,7% do średniej z ostatnich pięciu lat ich poziomu był niższy 2,4%.
Zbiory ziemniaków w UE zwiększyły się w porównaniu z 2018 r. o ok. 9% i wyniosły 56,9 mln ton. W krajach Europy Zachodniej, Mający wpływ na europejski rynek ziemniaków ( Belgia, Francja, Holandia, Niemcy i Wielka Brytania) produkcja ziemniaków zwiększyła się 5,2 mln ton (16,7%). W rezultacie ceny ziemniaków w Europie Zachodniej są znacząco niższe niż w poprzednim sezonie, a ich poziom jest zbliżony do średniej wieloletniej.
Konsekwencją wzrostu zbiorów w Europie Zachodniej jest spadek cen do poziomów zbliżonych do średniej wieloletniej. Po kłopotach z niewystarczającą podażą i nie najlepszą jakością bulw w sezonie 2018/19, obecnie unijny przemysł przetwórczy nie powinien mieć problemów z zaopatrzeniem w surowiec, co z kolei pozwoli powrócić do wzrostowej tendencji w produkcji i eksporcie przetworów ziemniaczanych.
Choć Europa nie jest największym producentem ziemniaków nadal pozostaje regionem o największych obrotach handlowych. Zdaniem Wiesława Dzwonkowskiego z IERiGŻ rygorystyczne przepisy fitosanitarne, duża wrażliwość ziemniaków na transport oraz wysokie jego koszty sprawiają, że światowy rynek ziemniaków tworzy szereg rynków lokalnych, z których największy jest w Europie. Duże obroty handlowe ziemniakami między krajami UE wynikają z różnic klimatycznych i późnych terminów zbioru ziemniaków. Eksport ziemniaków wczesnych każdego roku najwcześniej rozpoczynają kraje na południu Europy. W miarę upływu czasu eksport do krajów trzecich z sezonie 2018/19, z powodu znacznie mniejszych zbiorów, spadł poniżej 1 mln ton. Podczas gdy w poprzednich 4-5 sezonach wynosił 1,2-1,3 mln ton.
W Polsce powierzchnia uprawy ziemniaków, według szacunków IHR-PIB, w 2019 roku wyniosła ok. 304 tys. ha i była większa niż w roku poprzednim o ok. 2%. Plony szacuje się na 225 dt/ha, wobec 251 dt/ha w roku poprzednim i 234 dt/ha średnio w latach 2011-2015. Zbiory wyniosły 6,84 mln ton i były o 0,64 mln ton mniejsze niż w 2018 roku i o 1,10 mln ton mniejsze od średnich w latach 2011-2015.
Z powodu spadku produkcji i niskiej podaży, zadawalającej jakości, ceny ziemniaków w Polsce rekordowo wysokie, a dalszy ich wzrost jest hamowany rosnącą podażą z importu. W okresie lipiec październik w 2019 roku ceny ziemniaków w obrocie targowiskowym były ponad 2-krotnie wyższe niż w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku i znacząco przekraczały 200 zł/dt. W okresie zimy i wczesną wiosną, z uwagi na bardzo ograniczoną podaż ziemniaków zadawalającą jakość, ich ceny mogą jeszcze nieznacznie wzrosnąć. Średni ich poziom w skali całego sezonu może wynieść ok. 220 zł/dt i będzie o ok. 6 % wyższy poziom niż w sezonie 2018/19, a w odniesieniu do poziomu średniej z ostatnich pięciu sezonów o ok. 142%. Natomiast średnich poziom cen hurtowych w bieżącym sezonie może wynieść ok 169 zł/dt, co w porównaniu z sezonem 2018/19 będzie oznaczać wzrost o ok. 40%, a w odniesieniu do średniej pięcioletniej ok.138%. Poziom cen oraz relacje cen ziemniaków przedstawia i ich przetworów przedstawia tabela 1.
W sezonie 2019/20 obroty rynkowe ziemniakami mogą wynieść 4, 08 mln ton i będą o 7,5% mniejsze niż w poprzednim. W sezonie 2018/19 kontynuowany był spadkowy trend spożycia ziemniaków, które zmalało o 3,2% do 92 kg w przeliczeniu na mieszkańca. Nastąpił ok. 5% spadek konsumpcji ziemniaków nieprzetworzonych, który tylko częściowo został zrekompensowany większym spożyciem przetworów ziemniaczanych. Przewiduje się, że w sezonie 2019/20 całkowita konsumpcja ziemniaków obniży się o ok. 4 kg (o ponad 4%) do ok .88 kg/mieszkańca, ale nadal będzie o ok. 50% większa niż zdecydowanej większości krajów Unii Europejskiej.
Fot. Grzegorz Manowski PODR w Lubaniu
Największym odbiorcą polskich ziemniaków w minionym sezonie była Mołdawia, gdzie sprzedano 11,3 tys. ton. Eksport do Rumuni, tradycyjnego odbiorcy polskich ziemniaków, zmniejszył się. Spośród krajów UE najwięcej ziemniaków sprzedano w Wielkiej Brytanii. Z powodu embarga kraje UE nie mogą eksportować ziemniaków do Rosji. Władze fitosanitarne w Rosji zezwalają jedynie kilku krajom UE, w tym Polsce, na eksport sadzeniaków, ale po spełnieniu dodatkowych wymagań szczegółowej kontroli.
Analiza bieżącej sytuacji na rynku ziemniaka pozwala stwierdzić, że w najbliższej perspektywie nie przewiduje się istotnych zmian w poziomie powierzchni uprawy, spożycia, czy przetwórstwa tej rośliny, mimo roli ziemniaków w produkcji roślinnej, o ile nie wystąpią nieprzewidziane czynniki zewnętrzne…
opracowanie: dr inż. Tadeusz Plichta
Super wpis.