Kukurydza uznawana jest za roślinę istotnie wrażliwą na niedobór mikroelementów szczególnie podczas kluczowych faz wzrostu. W trudnych geopolitycznie czasach wzrostu cen nawozów makroskładnikowych warto zaopatrzyć rośliny w składniki w skali mikro, ponieważ znacząca ich część ma w organizmie roślinnym działanie kontrolne i regulujące, które wpływa na przemiany i pobieranie m.in. azotu, fosforu, potasu.
Do grupy pierwiastków niezbędnych zasiewom do optymalnego rozwoju zaliczamy cynk, następnie bor, mangan, żelazo, miedź, oraz w niektórych przypadkach molibden. Stopniując znaczenie poszczególnych mikroskładników w praktyce najważniejszymi które należy bezwarunkowo podać są cynk oraz bor, którego w naszych glebach jest niezwykle mało. W przypadku pozostałych pierwiastków stosowanie ich należy rozważyć gdy nasze stanowisko charakteryzuje się ich niską dostępnością. W niniejszym artykule przedstawię Państwu charakterystykę funkcji dwóch najważniejszych mikroelementów, objawy ich deficytu w zasiewach oraz technologie aplikacji w sezonie wegetacyjnym.
Najważniejszym składnikiem mikroelementowym w zasiewach kukurydzy jest niewątpliwie cynk. Pierwiastek ten w początkowych fazach wzrostu plantacji, w wyniku aktywności hormonów roślinnych głównie auksyn, stymuluje pobieranie przez rośliny azotu, a w późniejszych fazach pobudza aktywne wiązanie dwutlenku węgla. Optymalne zaopatrzenie roślin azotem prowadzi do zwiększenia liczby ziarniaków w kolbie, a wiązanie CO2 w fazie nalewania ziarna poprawia ich wypełnienie. Kolejna z funkcji cynku w zasiewach może objawiać się szczególnie w okresach deficytu wodnego. Uściślając omawiany pierwiastek zabezpiecza ściany komórkowe przed toksycznym działaniem wolnych rodników tlenowych które wytwarzane są podczas silnego promieniowania słonecznego i przez to chroni kukurydzę przed stresem wywołanym wystąpieniem suszy. Analizując przyczyny wystąpienia niedoborów tego składnika na plantacjach najczęściej jest to związane z niedostateczną zawartością tego pierwiastka w glebie oraz jej niewłaściwym pH. Do grupy gleb które charakteryzują się najniższą koncentracją cynku możemy zakwalifikować te wytworzone z utworów piaszczystych lub ze skał wapiennych. W kwestii odczynu paradoksalnie to jego wzrost sprawia problemy w przyswajalności tego mikroskładnika. W tym przypadku występuję zależność: wraz ze wzrostem pH gleby spada w niej zawartość cynku w formach łatwo pobieranych przez rośliny. Takie warunki są szczególnie widoczne na glebach wapiennych lub w krótkim okresie po zabiegu wapnowania stanowiska wysoką dawką czystego składnika. Objawy które mogą wskazywać na niedobór tego pierwiastka w zasiewach to przede wszystkim:
- zdrobnienie liści i wystąpienie chloroz pomiędzy nerwami na młodych roślinach;
- wystąpienie, białych pasm po obu stronach nerwu środkowego liścia , rozpoczynające się od jego nasady, lecz nieosiągające do wierzchołka
- zaburzenie tempa wzrostu (karłowacenie) rośliny w wyniku skrócenia międzywęźli;
- opóźnienie rozwoju generatywnego (termin wyrzucania wiech i kwitnienia);
- przebarwienia nasion (biało-szare)
Fot 1. Objawy niedoboru mikroelementów w górnych organach kukurydzy.
Drugim istotnym z punktu widzenia prawidłowego rozwoju roślin mikroelementem jest bor.
Pełni on znaczącą rolę w metabolizmie cukrów oraz reguluje i pobudza rozwój organów generatywnych. Bor posiada również duże znaczenie w procesie kiełkowania pyłku i wzrostu łagiewki pyłkowej. Rośliny prawidłowo zaopatrzone w ten pierwiastek są mniej podatne na wyleganie ponieważ bierze on udział w tworzeniu struktur ścian komórkowych i ich przyroście na grubość.
Do najczęściej występujących symptomów stresu spowodowanego deficytem boru można zakwalifikować.
- zahamowanie wzrostu roślin
- zaburzenia w procesie kwitnienia
- słabe wypełnienie kolb
- „szczerbatość lub guzikowatość kolb” czyli ziarno drobne źle wykształcone, o słabym wyrównaniu, osadzone w nieregularnych rzędach
- wyleganie całych roślin
- suche końcówkami kolb bez uziarnienia.
Wrażliwość kukurydzy na pozostałe mikro i makro składniki z podziałem na fazy rozwojowe przedstawiono w tabeli 1.
Tab. 1. Krytyczne fazy zapotrzebowania kukurydzy na składniki pokarmowe Źródło: Grzebisz W.: Technologie Nawożenia Roślin Uprawnych. Fizjologia Plonowania. Zboża i Kukurydza. Tom 2. PWRiL, Warszawa 2012
Podstawą strategii optymalnego zaopatrzenia kukurydzy mikroskładnikami jest analiza stanu zasobności gleby, potrzeb pokarmowych gatunku w zależności od kierunku użytkowania (kiszonka/ziarno) oraz stopnia wrażliwości roślin na niedobór konkretnego składnika. Nawożenie mikroelementowe zawsze powinno opierać się na zabiegach prewencyjnych ponieważ wystąpienie objawów stresowych wiąże się już niestety z obniżką w plonie. Zasiewy kukurydzy można zaopatrzyć w mikroskładniki zarówno w sposób doglebowy jak i dolistnie. W przypadku gdy analizy gleby wykażą jej niską zasobność w mikroelementy, oprócz dokarmiania dolistnego, zaleca się również wykonanie nawożenia doglebowego raz na kilka lat. W tym rodzaju aplikacji najczęściej wykorzystywane są nawozy stałe w postaci mikronawozów dedykowanych lub nawozów wieloskładnikowych wzbogaconych o konkretny mikroelement którego brakuje w stanowisku. Dawki doglebowe poszczególnych mikroskładników uśrednione dla grupy zbóż (w tym kukurydzy) przedstawiono w tabeli 2.
Tab. 2. Dawki doglebowe nawozów mikroelementowych Źródło: Lewandowski R. „Mikroelementy i ich rola w nawożeniu roślin uprawnych” Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp.
Fot 2. Opryskiwacz Samojezdny Szczudłowy podczas pokazu PODR w Lubaniu w 2014 r.
W warunkach nieuregulowanego odczynu gleb bardziej efektywnym a jednoczenie precyzyjnym zabiegiem jest nawożenie dolistnie. Z powodu niskiej mobilności mikroelementów w roślinie, szczególnie boru, zabiegi dokarmiania dolistnego należy systematycznie rozłożyć w czasie i stosować dawki dzielone. W trakcie przebiegu wegetacji należy wykonać maksymalnie 2-3 aplikacje mikroskładników. Zabieg wstępny należy przeprowadzić w fazie 3-4 liści, natomiast kolejne w odstępach 7-14 dniowych. W kwestii ustalania wysokości dawki całkowitej poszczególnych składników w przypadku kukurydzy na ziarno należy uwzględnić pobranie jednostkowe w przeliczeniu na 1 tonę nasion i słomy, które wynosi dla cynku ok. 70-95 g, boru 9-12 g manganu 100-120g.
W uprawach z przeznaczeniem na zielonkę należy przeliczyć pobranie na 1 t zielonej masy przyszłej kiszonki. W tym wariancie wynosi ono dla cynku ok. 14-20g 1,5-2g dla boru oraz 15-18 g dla manganu.
Zestawienie średniego pobrania mikroelementów w zależności od kierunku użytkowania kukurydzy przedstawiono w tabeli 3.
Tab. 3 Średnie pobranie mikroelementów g/t świeżej masy plonu kukurydzy w zależności od kierunku jej użytkowania Źródło: Piotrowski T. „Kompleksowy system nawożenia kukurydzy” – artykuł ze strony https://doradca-rolniczy.pl/kompleksowy-system-nawozenia-kukurydzy/
W momencie planowania zestawu zabiegów mikroelementowych należy uwzględnić fazy intensywnego rozwoju roślin i niebezpieczeństwo ich uszkodzeń mechanicznych podczas przejazdu opryskiwacza.
W związku z tym zabiegi aplikacyjne powinny zakończyć się na fazie 7-8 liści (najlepiej do wysokości roślin nie przekraczającej 45cm). Wykonywanie oprysku w późniejszych fazach powinno być wykonywane jedynie za pomocą opryskiwacza szczudłowego.
Podsumowując należy stwierdzić, iż z całą pewnością nie należy bagatelizować roli mikroelementów w prawidłowym rozwoju zasiewów kukurydzy zarówno kiszonkowej jak i ziarnowej. Analizowane pierwiastki biorą udział w procesie budowania potencjału zielonej masy jak również ziarna oraz w znaczący sposób wpływają na proces pobierania makroskładników takich jak azot fosfor i potas. W związku z powyższym zadbajmy o to, aby mikroelementów nie zabrakło w zasiewach ponieważ to pozwoli lepiej wykorzystać pozostałe nawozy i uzyskać bardziej zadowalający nas plon w przyszłości.
Opracował: Daniel Dąbrowski
Bibliografia:
- Grzebisz W.: Technologie Nawożenia Roślin Uprawnych. Fizjologia Plonowania. Zboża i Kukurydza. Tom 2. PWRiL, Warszawa 2012, ss. 280.
- Lewandowski R. „Mikroelementy i ich rola w nawożeniu roślin uprawnych” Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp.
- Piotrowski T. „Kompleksowy system nawożenia kukurydzy” – artykuł ze strony https://doradca-rolniczy.pl/kompleksowy-system-nawozenia-kukurydzy/
