Obecnie coraz więcej hodowców decyduje się na zastosowanie nowoczesnych technik rozrodu w swoim stadzie. Stwarza to możliwości umocnienia genetyki poprzez uzyskanie dużej liczby potomstwa po najlepszych rodzicach. Szacuje się, że zdrowa samica jest w stanie urodzić 8-10 cieląt w ciągu swojego życia, natomiast przy zastosowaniu Embriotransferu (ET) możemy uzyskać ich znacznie więcej.
Embriotransfer (ET) jest techniką, która polega na przenoszeniu zarodków z macicy jednej krowy (dawczyni) do macicy innej krowy lub krów (biorczyni). Metoda ta pozwala na uzyskanie bardzo szybkiego postępu hodowlanego. Początki embriotransferu przypadają na rok 1890, kiedy Walter Heap dokonał pierwszego skutecznego transferu zarodków królików, natomiast pierwsze cielę pozyskane z ET urodziło się w 1951r.
Embriotransfer wykorzystywany jest również w niektórych gospodarstwach jako rozwiązanie problemu słabej skuteczności zacieleń w okresie letnim, podczas wysokich temperatur. Wśród zalet embriotransferu wymienić należy również ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych oraz możliwość tworzenia rezerw genetycznych ras i odmian bydła zagrożonych wyginięciem.
Etapy przebiegu procesu ET:
1. Selekcja dawczyń i biorczyń.
Wybór odpowiednich krów na dawczynie i biorczynie jest kluczowym elementem decydującym o efektywności embriotransferu. Krowy od których pobierane są zarodki powinny być zwierzętami o najlepszej wartości hodowlanej, cechujące się prawidłowym pokrojem, dobrze zbudowanym wymieniem oraz wysoką wydajnością. Dawczyniami mogą być zarówno krowy wieloródki jak i jałowice. W przypadku, kiedy dawczynią zostaje krowa, warto wybierać zwierzęta na których skuteczne zapłodnienie wystarczają dwie porcje nasienia, poprzednie porody odbywały się bez problemów oraz cielęta rodziły się w interwałach 365 dniowych.
Krowy wybierane na biorczynie powinny być utrzymane w odpowiedniej kondycji oraz posiadać zdrowy układ rozrodczy. Najlepiej gdy biorczynie cechują się zbliżoną budową ciała do dawczyń lub są od nich większe. Ma to duży wpływ na łatwość przyszłych porodów.
Stado w którym wykonywany będzie embriotransfer musi być wolne od chorób zakaźnych.
2. Synchronizacja rui u dawczyń i biorczyń.
Synchronizacja rui jest konieczna, aby dawczynie i biorczynie znalazły się na tym samym etapie cyklu płciowego. Najczęściej dokonuje się tego skracając aktywność ciałka żółtego na jajniku podając syntetyczną PGF2α. Iniekcja PGF2α przyczyniając się do regresji ciałka żółtego, prowadzi do szybkiego wzrostu pęcherzyków i ich owulacji. Po owulacji na jajniku tworzy się nowe ciałko żółte, które w przypadku skutecznego krycia lub inseminacji powinno zapewnić odpowiedni poziom syntezy i wydzielania progesteronu, który jest jednym z najważniejszych czynników kontrolujących cykl jajnikowy i zapewniający właściwy rozwój zarodka i płodu.
3. Superowulacja u dawczyni.
Zabieg superowulacji ma na celu wywołanie u krowy dawczyni owulacji mnogiej. W jednym czasie uwolnionych zostaje kilka, a nawet kilkanaście komórek jajowych z pękniętych dojrzałych pęcherzyków jajnikowych. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie dużej liczby zarodków, które będą przydatne do transferu. Superowulacja wywoływana jest hormonalnie poprzez podanie gonadotropin, najczęściej gonadotropiny komórkowej źrebnych klaczy lub gonadotropiny przysadkowej.
4. Inseminacja dawczyni
Po zakończeniu procesu superowulacji krowy dawczynie są inseminowane. Standardowo unasiennienie wykonuje się wg schematu 12, 24, 36 godzin po rozpoczęciu rui. W celu podniesienia skuteczności, często wykorzystywana jest podwójna porcja nasienia. Czynnikiem, który w znacznej mierze decyduje o ilości zapłodnionych komórek jest jakość użytego nasienia. Nasienie dobrej jakości powinno cechować się dużym odsetkiem żywych, prawidłowo zbudowanych oraz ruchliwych plemników. Embriotransfer stwarza możliwości zastosowania nasienia świeżego, bądź mrożonego, a także seksowanego.
5. Płukanie i ocena zarodków.
Wypłukanie zarodków następuje 6-8 dni po inseminacji. Przed zabiegiem pozyskiwania zarodków przeprowadza się badania kliniczne jajników na podstawie którego określa się ich przybliżone rozmiary oraz liczbę wyczuwalnych ciałek żółtych. Obecność torbieli na jajnikach lub dużych niezowulowanych pęcherzyków jest często przyczyną dyskwalifikacji dawczyni. Wypłukanie zarodków odbywa się przy pomocy odpowiedniego sprzętu, następnie zarodki umieszczane są pod stereomikroskopem gdzie dokonuje się ich oceny. Ocenie podlega regularność kształtu zarodka, zawartość blastomerów, zmienność rozmiaru komórki, kolor, tekstura cytoplazmy oraz średnica zarodka. Na podstawie przeprowadzonej oceny embriony klasyfikowane są numerycznie ze względu na ich jakość. Embrion I klasy posiada 85% dobrych komórek, które dają 60% szansy na skuteczne przeniesienie do biorczyni. Do klasy II zaliczane są embriony z co najmniej 50% udziałem niezdegradowanych komórek, natomiast w klasie III użyteczne komórki stanowią 25%, a więc prawdopodobieństwo sukcesu skutecznego przeniesienia jest na poziomie 10% . Embriony sklasyfikowane do najwyższej klasy jakości możemy zamrozić, gdyż lepiej przetrwają one proces zamrażania i rozmrażania, natomiast pozostałe należy użyć natychmiast.
6. Transfer zarodków do biorczyni.
Przeniesienie zarodków do biorczyni można wykonać metodą chirurgiczną (laparotomia w dole głodowym oraz laparotomia w linii białej) oraz niechirurgiczną, która stosowana jest najczęściej. Kluczowym elementem jest miejsce deponowania zarodków w macicy. Lepsze wyniki uzyskuje się gdy wprowadzane są zarodki do rogu macicy po tej stronie, po której stwierdzono obecność ciałka żółtego na jajniku. Najkorzystniejszym miejscem złożenia zarodków jest górna lub środkowa część rogu macicy. Jak już wspomniano w zależności od jakości embrionów mogą być one przenoszone do biorczyń jako świeże lub mrożone. W przypadku przenoszenia embrionów świeżych bardzo ważny jest czas wykonania całej operacji. Skuteczność prawidłowo przeprowadzonej procedury przenoszenia zarodków świeżych sięga 60-70%, natomiast mrożonych 50-60%. Proces mrożenia i rozmrażania przyczynia się do obniżenia skuteczności o ok. 10-20%.
Embriotranfer jest przyszłościową technologią rozrodu, umożliwiającą osiąganie bardzo szybkiego postępu genetycznego w stadzie. Rezultaty tej techniki są nieporównywalne z tradycyjnymi metodami rozrodu. Nie jest jednak to metoda, ani łatwa, ani tania. Hodowcy, którzy decydują się na zastosowanie embriotransferu w swoim stadzie powinni wykazywać się wiedzą, systematycznością oraz stworzyć zwierzętom bardzo dobre warunki bytowania.
opracowała: Magdalena Zacholla
