Podstawą do określenia dawek mineralnych nawozów azotowych, potasowych i fosforowych jest wysokość plonu, którą można osiągnąć w danych warunkach glebowo-klimatycznych. Przewidywany plon należy pomnożyć przez pobranie określone w tabeli 2, a następnie skorygować o ilości N, P, K którą rośliny pobiorą z gleby, resztek pożniwnych oraz zastosowanych nawozów naturalnych.
Dawkę azotu koryguje się odejmując:
- 30-60 kg N – pochodzącego z rozkładu glebowej materii organicznej
- 5 kg N – pochodzącego z opadów atmosferycznych
- 30 kg N jeśli przedplon stanowiły rośliny bobowate uprawiane w plonie głównym
- 15 kg N jeśli przedplon stanowiły rośliny bobowate uprawiane w międzyplonie
- 25 kg N jeśli zostały przyorane liście roślin korzeniowych
- N pochodzący z nawozów naturalnych. Skład chemiczny nawozów naturalnych jest zmienny i zależy od gatunku, wieku, kierunku użytkowania i sposobu żywienia zwierząt, a także od warunków przechowywania nawozów. Najdokładniej skład nawozów naturalnych można ocenić metodą analizy laboratoryjnej. Inna metodą oszacowania składu nawozów, a także wielkości ich produkcji w gospodarstwie jest wykorzystanie opracowanego przez IUNG modelu produkcji nawozów naturalnych, dostępny on-line w postaci kalkulatora internetowego. Ten sam model jest stosowany również w komputerowych programach doradztwa nawozowego.
Jeśli nie dysponujemy wynikami analizy chemicznej nawozów ani programem komputerowym, możemy wykorzystać standardowe dane z tabeli 3.
Tab. 3. Zawartość składników mineralnych w nawozach naturalnych w oborniku (kg/t) wg Maćkowiaka i Żebrowskiego, 2000 oraz w płynnych nawozach naturalnych (kg/m3) wg Maćkowiaka, 1997
| Gatunek zwierząt | Rodzaj nawozu | N | P2O5 | K2O |
| Bydło | Obornik | 4,7 | 2,8 | 6,5 |
| Gnojowica | 3,4 | 2,0 | 3,7 | |
| Gnojówka | 3,2 | 0,3 | 0,4 | |
| Trzoda | Obornik | 5,1 | 4,4 | 6,8 |
| Gnojowica | 4,3 | 3,3 | 2,3 | |
| Gnojówka | 2,8 | 0,4 | 4,1 |
- Należy pamiętać, że wykorzystanie składników pokarmowych z nawozów naturalnych jest słabsze niż z nawozów mineralnych – tabela 4.
Tab. 4. Równoważniki nawozowe azotu oraz współczynniki wykorzystania fosforu i potasu z nawozów naturalnych
| Rodzaj nawozu | Równoważnik nawozowy | Współczynniki wykorzystania | |
| N | P | K | |
| Obornik w pierwszym roku po zastosowaniu | 0,3 | 0,4 | 0,8 |
| Obornik w drugim roku po zastosowaniu | 0,1 | 0,1 | 0,3 |
| Gnojowica w pierwszym roku po zastosowaniu | 0,5 – zastosowanie jesienią
0,8 – zastosowanie wiosną |
0,8 | 0,8 |
| Gnojówka w pierwszym roku po zastosowaniu | 0,3 – zastosowanie jesienią
0,2 – zastosowanie wiosną |
0,8 | – |
Po odjęciu opisanych powyżej wartości, resztę zapotrzebowania roślin na azot można pokryć nawozami mineralnymi. Całkowitą zaplanowaną dawkę nawozów azotowych należy dzielić na dawki cząstkowe, dostosowane do tempa nagromadzania azotu i tworzenia plonu biomasy przez rośliny, co zabezpiecza ich potrzeby pokarmowe na każdym etapie wzrostu i rozwoju oraz ogranicza straty składnika do środowiska (tabela 5).
Tab. 5. Podział całkowitej dawki azotu i terminy stosowania
| Rośliny | I dawka | II dawka | III dawka |
| Zboża ozime | przed ruszeniem
wegetacji wiosną |
faza strzelania w źdźbło | początek
kłoszenia |
| Zboża jare | przedsiewnie | faza strzelania w źdźbło | początek
kłoszenia |
| Kukurydza | przedsiewnie | 6-7 liści
(do wysokości roślin ok. 30 cm) |
|
| Ziemniaki średnio późne i późne | przed sadzeniem | początek wschodów | |
| Buraki | przedsiewnie | po przerywce lub w fazie 4-6 liści | |
| Rzepak | przed ruszeniem
wegetacji wiosną |
faza rozety | początek
pąkowania |
| Trawy, motylkowate i ich mieszanki w roku siewu | przedsiewnie | po I-szym
pokosie* |
|
| Trawy, motylkowate i ich mieszanki w latach pełnego użytkowania | przed ruszeniem
wegetacji wiosną |
po I-szym pokosie | po II-gim pokosie |
* w warunkach siewu wiosennego
Na słomę pozostawioną do zaorania można zastosować dodatkowo nie więcej niż 30 kg N/ha, o ile stanowisko przeznaczone jest pod zasiew ozimin.
Opracowano na podstawie materiałów Instytutu Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach
Autor: Katarzyna Radtke
