Produkcja roślinna na przełomie ostatnich lat ulega dynamicznym zmianom. Polegają one głównie na zmniejszeniu głębokości zabiegów uprawowych oraz agregatowaniu narzędzi z wykorzystaniem kultywatorów lub bron talerzowych. Owe zmiany można określić mianem uproszczeń, których głównym celem jest możliwe jak najpłytsze spulchnienie wierzchniej warstwy gleby, pozostawienie znacznej ilości resztek pożniwnych na jej powierzchni co stymuluje rozwój pożytecznych mikroorganizmów glebowych, zmniejsza nagrzewanie się warstwy roli i parowanie wody.
Dodatkowym aspektem przemawiającym na korzyść systemów uproszczonych jest aspekt ekonomiczny obejmujący zmniejszenie kosztów paliwa służącego do wykonywania zabiegów uprawy pożniwnej i przedsiewnej. Niestety stosowanie uproszeń w produkcji roślinnej nie jest systemem pozbawionym wad. Do głównych z nich należą zagęszczenie spodniej warstwy gleby co znacznie utrudnia wykonanie siewu, zwiększenie presji ze strony: chwastów, chorób i szkodników oraz brak równomierności w rozmieszczeniu składników pokarmowych.
Jednym z innowacyjnych systemów, który można zakwalifikować do grupy systemów uprawy uproszczonej jest tzw. „uprawa pasowa” z ang. strip-till. Polega ona na intensywnym spulchnieniu jedynie rzędu przeznaczonego pod wysiew rośliny uprawnej natomiast obszary międzyrzędzi pozostają w stanie nienaruszonym. W praktyce wytworzenie takiej przestrzeni spulchnionej jest wykonywane za pomocą agregatu składającego się z sekcji gwiazdowej mającej na celu odgarnianie resztek pożniwnych przed zębami spulchniającymi rolę oraz sekcją talerzy zgarniających, które formują pas pod siew nasion.
Po przejeździe agregatu widoczna jest mini redlina o szerokości dostosowanej do gatunku rośliny (20 – 40 cm) i wysokości kilku centymetrów, która warunkuje optymalne warunki dla wschodów poprzez szybkie nagrzewanie i obsychanie w warunkach wiosennych. Dodatkowo istnieje możliwość połączenia zabiegu pasowej uprawy z nawożeniem zarówno nawozami granulowanymi jak i w formie płynnej. Połączenie zabiegów jest możliwe jedynie z wykorzystaniem dodatkowych narzędzi instalowanych w agregacie do uprawy pasowej, które aplikują nawóz bezpośrednio za zębem spulchniającym co umożliwia ich głębsze umieszczenie w warstwie gleby. Szczególnie korzystnym może być aplikacja płynnych nawozów organicznych m.in. gnojowicy. Ten sposób nawożenia redukuje praktycznie do zera straty amoniaku do atmosfery oraz wydzielanie się odorów. Analizując wachlarz gatunków roślin w uprawie, których możliwe jest stosowanie uprawy „strip-till” należy stwierdzić, że pomimo iż, technologia potencjalnie przeznaczona jest głównie pod rośliny o szerokich międzyrzędziach (kukurydza, burak cukrowy, soja, warzywa itp.) to coraz częściej znajduje zastosowanie w uprawie rzepaku i zbóż. W uprawie tych ostatnich wykorzystanie tej metody zapewnia co kilka lat głębsze wzruszenie gleby i ogranicza negatywne skutki płytkiej uprawy roli.
Uprawa pasowa jest technologią, którą można stosować w kilku zróżnicowanych wariantach. Różnice w parametrach zabiegu w głównej mierze obejmują:
- głębokość spulchnienia gleby, która waha się w granicach 10-25cm
- termin wykonania (jesienią lub wiosną)
- kompleksowość (uprawa dwuzabiegowa obejmująca zabieg spulchniający pasowo stanowisko oraz siew rośliny uprawnej lub jeden zabieg obejmujący jednocześnie dwa wymienione wcześniej)
Wyznacznikiem opłacalności w zastosowaniu metody uprawy pasowej w praktyce jest poziom plonu jaki możliwy jest do osiągnięcia po jej zastosowaniu. Dotychczasowe wyniki badań naukowych prowadzonych w Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu porównujących plony osiągane w technologii konwencjonalnej (klasyczna z wykorzystaniem orki) i uprawy pasowej pokazują, iż ich poziom w przypadku drugiej z wymienionych jest nieznacznie niższy co w połączeniu z redukcją kosztów paliwa pozwala na uzyskanie wyższych dochodów z prowadzonej produkcji.
Pokrój roslin rzepaku ozimego po wznowieniu wegetacji w sezonie 2015-2016 na plantacji uprawianej metodą Strip-Till (woj. pomorskie powiat starogardzki)
Przykładem zastosowania uprawy pasowej w uprawie rzepaku ozimego i kukurydzy jest gospodarstwo Pana Wiesława Gryna położone w Rogowie koło Zamościa. Technologia „strip-till” w tym gospodarstwie oparta jest o wykorzystanie agregatu własnej konstrukcji, który jednocześnie spulchnia pasowo glebę, dokonuje siewu rzepaku oraz nawożenia zlokalizowanego zarówno makro- jaki i mikroelementami. Wykorzystanie maszyny, która jednoczenie wykonuję pasowe wzruszenie gleby i wysiewa roślinę uprawną istotnie zmniejsza trudności związane z odpowiednim umieszczeniem nasion oraz granul nawozowych w przypadku dwuzabiegowej uprawy pasowej. W tym przypadku niezbędne jest stosowanie systemu GPS, który pozwoli na wykonanie siewu w przestrzeń pasową spulchnioną poprzednim zabiegiem. Wyniki plonowania rzepaku oraz jego zdrowotność na podstawie wywiadu z rolnikiem są obiecujące. Szczególnie pozytywnym czynnikiem jaki wpłynął na osiągane parametry było dobre przezimowanie roślin rzepaku, które w warunkach sezonu wegetacyjnego dzięki pozostawieniu pasów ścierniska uzyskiwały swoisty specyficzny mikroklimat, redukujący niekorzystne oddziaływanie warunków atmosferycznych tj. niskie temperatury.
Poziom przezimowania obsady roślin rzepaku po wznowieniu wegetacji w sezonie 2015-2016 na plantacji uprawianej metodą Strip-Till (woj. pomorskie powiat starogardzki)
Reasumując uprawa pasowa jest technologią, która zarówno posiada wiele pozytywnych aspektów jak i kilka wad. Pomimo tego obszar gruntów rolnych uprawianych tą metodą będzie systematycznie wzrastał. Niestety czynnikiem hamującym rozwój tej technologii będzie koszt zakupu i instalacji maszyn służących do prowadzenia uprawy w tym systemie jednakże owe koszty budowy i eksploatacji takich innowacyjnych agregatów również będą ulegać zmianom wskutek rosnącego zainteresowania rolników, producentów i dystrybutorów sprzętu uprawowego.
Opracowanie i zdjęcia: Daniel Dąbrowski
